Kalıtsal Duyusal Nöropati Tip 1A

Tanım

Kalıtsal duyusal nöropati tip 1A, bacaklardaki ve ayaklardaki sinir anormallikleri (periferal nöropati) sonucunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip birçok insan karıncalanma veya sızlama (parestezi), uyuşma, sıcak/soğuk algılamasını ve acı hissinin algılama kabiliyetinde azalma yaşar. Hastalanan bazı kişiler algılama hissini kaybetmezler ancak, bunun yerine ayaklarında ve bacaklarında sızlama olur. Hastalık ilerledikçe, algılama anormallikleri elleri, kolları, omuzları, eklemleri ve karın bölgeleri etkilenebilir. Bu hastalıktan etkilenen insanlar yaşlandıkça ayrıca, kas kaybı ve zayıflaması yaşayabilirler. Ayak bileğindeki kasların zayıflaması yürümeyi güçleştirebilir. Hastalık ilerledikçe, kalıtsal duyusal nöropati tip 1A hastalığına sahip bazı insanlar tekerlekli sandalyeye ihtiyaç duyarlar.

Kalıtsal duyusal nöropati tip 1A hastalığına sahip insanların genel olarak ayaklarında veya ellerinde veya parmak ucunun yumuşak dokusunda (panaris) açık yaralar (ülserler) ortaya çıkar ve bu yaraların iyileşmesi zaman alır.  Çünkü bu insanlar açık yaraların acısını hissedemezler, bu yüzden de hemen iyileşmesi için çabalayamazlar. Tedavi olmadan, bu ülserler enfekte olabilir ve bu da ülserin ortaya çıktığı uzvun ameliyatla kesilmesini gerektirebilir.

Kalıtsal duyusal nöropati tip 1A’ya sahip bazı insanlar, iç kulaktaki anormallikler yüzünden duyma kaybı da geliştirebilirler (sensorinöral işitme kaybı). İşitme kaybı genellikle orta ila ileri yaşlarda ortaya çıkar.

Kalıtsal duyusal nöropati tip 1A’nın belirtileri, ergenlik ila ileri yaşlar arasında başlayabilir. Bu hastalığın özellikleri zamanla kötüleşme eğilimindeyken, hastanın belirtileri uygun şekilde tedavi edilirse normal bir hayat sürebilir.

Sıklık

Kalıtsal duyusal nöropati tip 1A nadir bir durumdur; sıklığı her 100,000 bireyde 1 veya 2 olarak tahmin edilmektedir.

Nedenler

SPTLC1 genindeki mutasyonlar kalıtsal duyusal nöropatiye tip 1A’ya neden olur. SPTLC1 geni, Serin Palmitoiltransferaz (SPT) adı verilen enzimin bir bölümünün (altbiriminin) yapımı için talimatlar sağlar. SPT enzimi, sfingolipid adı verilen belirli yağların yapımını içerir. Sfingolipidler, hücre zarının önemli bileşenlerindendir ve hücre işlevinde önemli rol oynarlar.

SPTLC1 genindeki mutasyonlar, işlevsel SPTLC1 alt biriminin üretimini azaltır, bu da SPT enziminin işlevinin değişmesiyle sonuçlanır. Bu değişen enzim, normalde üretmediği deoksisfingoid bazları adı verilen moleküller ortaya çıkarır. Bu yeni işlevi yüzünden, SPT enziminin sfingolipid üretimi azalır. Genel ölçüde sfingolipid üretiminde bir azalma yok gibi görünmektedir çünkü vücut SPT enziminin azalan sfingolipid üretimini telafi edebilmektedir. Deoksisfingoid bazlar biriktiğinde, sinir hücreleri için zehirlidir. Bu toksik moleküllerin biriktiği nöronların kademeli olarak yok olması, kalıtsal duyusal nöropati tip 1A sahibi kişilerde duyu kaybına ve kas zayıflığına neden olur. SPT enzimi normal miktarda sfingolipid üretmemesine rağmen, vücut bunu dengeleyebilir ve genel ölçüde vücuttaki bu yağlarda azalma görülmemektedir.

Kalıtım Modeli

Bu hastalık otozomal baskın modelde kalıtılmaktadır, yani mutasyona uğramış genin her hücrede bir kopyasının olması hastalık için yeterlidir.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

• Otozomal baskın kalıtsal duyusal radiküler nöropati, tip 1A
• Kalıtsal duyusal ve otonom nöropati, tip 1A
• HSAN IA
• HSAN1A
• HSN IA
• HSN1A

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/hereditary-sensory-neuropathy-type-ia/

Görsel Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/hereditary-sensory-neuropathy-type-ia/

Editör: Seray YETKİN