Semra Eminoğlu
İçindekiler
Tanım
James Croll, gezegenimizin Güneş’ten aldığı enerjinin periyodik değişikliklerinden kaynaklandığını iddia ettiği iklim değişikliğini buzul çağları ve astronomi ile ilişkilendirdi. Fizik, gök mekaniği ve felsefede kendi kedini geliştirerek fikirlerini ortaya koydu ve temizlik görevlisi olarak çalışırken fikirlerini yayınlamaya başladı.
Croll, Güney ve Kuzey Yarım Küre’ye gelen Güneş enerjisinin Dünya’nın konumuna ve Güneş’e karşı yönelimine bağlı olarak değişebileceğini söyledi. Buzul Çağları, Güneş enerjisi değişimlerinden ve tropik bölgelerden kutuplara sıcaklık taşıyan Gulf Stream gibi okyanus akıntılarından kaynaklanır.
Croll ayrıca Buz-Albedo geri bildirimi kavramını tasarladı. Croll’un çalışmasından önce, Karl Schimper ve Louis Agassiz, Dünya’nın geçmişte buzul çağları yaşadığını iddia etti. Bu iddiayı kayalarda buldukları kanıtlara dayandırdılar. Fakat buz çağlarının oluşum nedenini açıklamak için bir mekanizma sunamadıklarından bu iddiaları tartışıldı. Croll ise bir mekanizma sağladı. Croll’un teorisi, yirminci yüzyılda Milutin Milankoviç matematiksel olarak daha da geliştirene kadar unutuldu.
Etkisi okyanus akıntılarının etkisi kadar küçümsenmiş olan dünyanın yüzeyi üzerindeki ısı dağılımıyla ilgilenen belki de hiçbir fiziksel etmen yoktur.
JAMES CROLL – Climate and Time,1875
Başarılar ve Önemli Noktalar
- 1800’lerde iklim değişikliğinin dünya ile Güneş arasında değişen ilişkilerden kaynaklandığını savunan önde gelen bir isimdi.
- İklimin, Güneş ışınları tarafından kontrol edildiği teorilerini geliştirdi.
- Gezegenimizin buzul çağlarını, Güneş ışınlarına maruz kalma varyasyonlarına bağladı
- Dünya’nın Güneş etrafındaki eliptik yörüngesi (100.000 yıllık döngü)
- Ekinoksların presesyonu (23.000 yıllık döngü)
- Eksenel eğim (41.000 yıllık döngü)
- Dünyanın Güneş etrafındaki yörüngesinin eliptik şeklinin zamanla nasıl değiştiğine dikkat çekildi.
- Buzul çağları, Dünya’nın Güneş etrafındaki eliptik yörüngesinin en eksantrik noktada olması ve dünyanın yörüngesinin Güneş’ten en uzak noktasında olduğunda meydana gelir. Bu koşullar altında Güneş ışığının azalması daha düşük sıcaklıklara neden olarak yeryüzünde buz ve kar birikmesine neden olur.
- Buz birikiminin ticaret rüzgarlarını ve okyanus akıntılarını yönlendirdiğini söyledi. Gulf Stream gibi sıcak akıntılar, yörüngesel soğutma etkisini arttırarak tropik bölgelerden daha soğuk bölgelere ısı getiremiyor, bu durum da buz çağlarına neden olur.
- Buz-albedo geri bildirimi teorisini geliştirdi. Bu teori, kışın Güneş ışığındaki azalma nedeniyle bir kutupta buz birikmeye başladığında, buzun Güneş’in ısısının daha fazlasını uzaya yansıtarak soğumaya yol açacağını söyler.
- Buzul çağlarının kuzey ve güney yarım küreler arasında dönüşümlü olduğunu, her yarım kürede 22.000 yıl süren bir döngüde ılıman iklimlere ve buz iklimlerine sahip olduğunu ve her bir buzul çağının yaklaşık 10.000 yıl sürdüğünü söyledi. (Yanlış bir şekilde)
- Bugün Croll’un çalışmasının tüm detaylarının doğru olmadığını bildiğimiz halde, buzul çağlarını açıklayan bir mekanizma sağladı. Bu Milutin Milanković’in bir sonraki yüzyılda Milankovitch döngüleri kavramını oluşturması için bir temel sağladı.
Croll Teorisi’nin Arka Planı ve Gelişimi
- 1830’da Sir John Herschel, jeolojik iklimin gezegenimizin yörüngesindeki eksantriklerdeki değişikliklerin yaz ve kış mevsimlerindeki sıcaklık farkını azaltıp artıracak şekilde hareket edebileceğini söyledi. Daha sonra bu etkinin minimum olacağı sonucuna vardı.
- 1840’ta Karl Schimper ve Louis Agassiz, Avrupa ve Kuzey Amerika’daki manzaraları dağlardan aşağı doğru süzülen devasa buz tabakalarının şekillendirildiğini söylediler. Hiçbir mekanizma bu durumu açıklayamadığı için iddiaları tartışıldı.
- 1842’de Joseph Adhémar, buzul çağlarını dünyanın Güneş etrafındaki eliptik yörüngesiyle ilişkilendirdi. Buzullaşmanın, dünyanın eliptik yörüngesinin en eksantrik noktada olduğu ve Güneş’ten en uzak noktada olduğunda yayıldığını söyledi.
- 1860 ve 1870’lerde Croll, buzul çağlarına neden olanın kış uzunluğundan ziyade azalan Güneş radyasyonu olduğunu söyledi.
- 1930’larda Milutin Milanković Croll’un çalışmaları üzerine, Wladimir Köppen’in Kuzey Yarım Kürede yaz aylarında buzul çağlarına yol açan Güneş radyasyonunun azalmasına ilişkin argümanını geliştirdi. Soğuk yazlarda, kar ve buz tüm yıl boyunca kalabilir ve buz tabakası oluşturmaya başlayabilir. Günümüzde iklim bilimcileri Milanković’in geliştirdiği teorinin doğru olduğuna inanıyor.
Zorlu Başlangıçlar
James Croll, 2 Ocak 1821’de İskoçya’nın Perthshire, Little Whitefield köyünde doğdu. James, dört oğuldan ikincisiydi. Ebeveynleri David Croll ve Janet Ellis 20 dönümlük kiralık bir arazide çiftçilik yapıyorlardı. David Croll ayrıca taş ustası olarak da çalışıyordu.
James’in en küçük erkek kardeşi bebekken öldü. En büyük ağabeyi James sekiz yaşındayken öldü. Diğer kardeşi çocukken geçirdiği bir kaza nedeniyle kambur kaldı.
Bu olumsuz sağlık durumları, James’in genç yaşlarında okula gitmemesine neden oldu. Sonrasında zaman zaman köy ve mahalle okullarına gitmeye başladı.
James’in 11 yaşındayken Penny Magazin’de okuduğu bir makale daha önce bilmediği bilim ve felsefe dünyasının farkına varmasını sağladı.
Sonraki yıllarda bilim üzerine birkaç kitap okudu. 14 yaşında, eğitime değer vermeye başladığı dönemde, okulu bırakmak zorunda kaldı. Ailesinin, onun çiftlikte tam zamanlı çalışmasına ihtiyacı vardı. Boş zamanlarında, eline geçen, bilimle ilgili tüm kitapları okudu.
Yaşamak İçin Çalışmak
James Croll 16 yaşında üniversiteye gitmek istedi ama ailesi bunu karşılayacak durumda değildi. Kendi kendini eğitmeye devam ederken, hayatta kalabilmek için işten işe geçti.
22 yaşında Perth’e geri döndü, burada öğrenmeye can atarak okula gitti ve çocukların cebir dersine katıldı. Daha sonra tekrar İskoçya ve İngiltere’de çalışmaya ve seyahat etmeye başladı. Büyüdükçe asıl ilgi alanları fizik ve felsefe oldu.
Bunu çok iyi hatırlıyorum, fiziksel astronomide ilerleme kaydetmeden önce… Geri dönüp hareket yasalarını ve mekaniğin temel ilkelerini incelemem gerekiyordu. Aynı şekilde pnömatik, hidrostatik, ısı, ışık, elektrik ve manyetizma üzerine de çalıştım. Hiç kimseden yardım almadım. Aslında bu konular hakkında herhangi bir şey bilen hiçbir tanıdığım yoktu.
JAMES CROLL, Otobiyografik Alıntı
Değirmenci, marangoz, çay tüccarı ve sigorta satıcısı olarak çalıştı ve sıklıkla sağlığı bozulmaya başlayınca işlerinden ayrıldı.
Evebeynleri gibi Croll da klisenin dindar bir üyesiydi. Alkole karşı olması onu alkol karşıtı bir misafirhanede hancı olarak çalışmaya ve Commonwealth adlı haftalık bir gazetenin muhabirliğini yapmaya yöneltti.
Daha Akademik Olma
1857’de 36 yaşında dini bir eser olan ilk kitabı Teizm Felsefesi’ni yayınlandı.
İki yıl sonra Glasgow’daki Anderson Üniversitesi’nin görevlisi oldu. Üniversitenin muazzam bir kütüphanesi vardı. Croll hayatında ilk defa akademik kitaplara erişebildi ve bu durumdan tam anlamıyla yararlandı. Çok geçmeden ciddi bilimsel makaleler yazmaya başladı.
1864’de 43 yaşında Croll, dünyanın yörüngesinin eksantrikliğinin buzul çağları üzerindeki etkilerine bakarak Buzul Çağlarında İklim Değişikliğinin Fiziksel Nedeni üzerine kitap yazdı. Bu kitap, bilim çevrelerine adını duyurdu.
1867’de Croll, Edinburgh’da İskoç Jeolojik Araştırmaları sekreteri ve muhasebecisi olarak bir işe başladı.
1875’te 54 yaşında Croll, ana kitabı İklim ve Zaman‘ı yazdı.
1876’da Kraliyet Cemiyeti üyesi ve New York Bilimler Akademisi Onursal Üyesi seçildi. St. Andrews Üniversitesi onur derecesine layık görüldü.
1880’de, yıllarca sağlık sorunları yaşadıktan sonra, 59 yaşında emekli oldu. Emekli maaşı azdı ve eşi ile ucuz pansiyonlara taşınmak zorunda kaldı. Croll’un başarısız olan, daha iyi emekli maaşı başvurusundan beş yıl sonra 1886’da eşiyle beraber Perth’de daha konforlu bir eve taşınmaları için bilim adamı arkadaşları aralarında para topladı.
Emekli olmasına rağmen yazmaya devam etti; 1886’da İklim ve Kozmoloji Tartışmaları, 1889’da Stellar Evrimi ve Jeolojik Zamanla İlişkileri ve 1890’da Evrimin Felsefi Temeli‘ni yayınladı.
Aile, İnançlar ve Son
1848’de 27 yaşında Croll, Isabella Macdonald ile evlendi. Birbirilerine sadık olan çift, sessiz ve utangaçtı. Çocukları yoktu.
Croll dinine bağlı bir Hıristiyandı ve şunları yazıyordu;
İsa’nın vekaleten ölümüne basit bir inanç; bana tam bir iç huzuru ve gerçek mutluluk verdi, dünyanın ne verebileceği ne de alamayacağı bir huzur.
JAMES CROLL, Otobiyografik alıntı
James Croll, 15 Aralık 1890’da 69 yaşında Perth’deki evinde kalp hastalığından öldü.
Kaynak: https://www.famousscientists.org/james-croll/
Görsel Kaynak:https://commons.wikimedia.org/wiki/File:PSM_V51_D446_James_Croll.png
Editör: Doğa DEMİRBAŞ