İzole Konjenital Aspleni

İçindekiler

Tanım

İzole konjenital aspleni, bu durumdan etkilenmiş bireylerin dalaklarının olmadığı (aspleni) fakat diğer gelişim abnormalileri de bulundurmayan bir durumdur. Birçok birey vücutlarında tamamen dalak bulundurmazken, bazı bireylerin çok küçük ve işlevsiz dalağı vardır (hiposplenizm).

Dalak, bağışıklık sistemi için önemli bir rol oynar. Bu organ, aynı zamanda vücutta sıvı hücreler ve bağışıklık hücrelerinin taşınımı ve üretimini sağlayan lenf sisteminin bir parçasıdır. Dalak, fagosit adı verilen, enfeksiyonu önlemek için bakterinin kandan uzaklaşmasını sağlayan belirli bağışıklık sistemi hücrelerini üretir. Ayrıca bu organ yabancı istilacılarla ihtiyaç duyulana kadar savaşan bazı belirli kan hücrelerini depolar ve daha eski kan hücrelerini uzaklaştırılması için filtreler. Fakat bu durumdan etkilenmiş bireyler bu organdan yoksun oldukları için, bağışıklık fonksiyonlarından da yoksundurlar ve bakteriyel enfeksiyonlara oldukça duyarlıdırlar.

İzole konjenital aspleni durumuna sahip insanlar, şiddetli ve tekrarlayan enfeksiyonlar geliştirmeye yatkındır. Enfeksiyonlar, çoğunlukla tüm vücudu (sepsis), beyni ve omuriliği örten zarı (menenjit) ya da kulakları (orta kulak iltihabı gibi) etkiler. Enfeksiyonlara çoğunlukla sebep olan bakteri Streptococcus pneumoniae bakterisidir.

Önleyici bakımlar ve uygun, doğru tedavi olmaksızın, bu durum sebebiyle sıklıkla meydana gelen enfeksiyonlar yaşamı tehdit edici nitelik taşıyabilmektedir.

Sıklık

İzole konjenital aspleninin dünya genelinde sıklığı henüz bilinmiyor. Fransa’da yapılan bir popülasyon çalışmasında, durumun 2 milyon yenidoğan bebekten 1’inde meydana geldiği tahmin edildi.

Nedenler

İzole konjenital aspleni vakalarının yaklaşık yüzde 40’ı RPSA adı verilen bir gendeki mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu gen, ribozomların bir parçası olan SA adındaki bir proteinin üretimi için talimatları sağlar. Ribozomlar, protein üretimi için hücrenin genetik talimatlarını işleyen hücre organelleridir.

Her bir ribozom iki alt birimden oluşur, bunlar küçük ve büyük alt birim olarak adlandırılır. Ribozomal bir protein olan SA, küçük alt birimin oluşumunu sağlayan birkaç proteinden birisidir. Ancak SA’ nın ribozom içindeki fonksiyonel görevi henüz net değildir. Son çalışmalara göre, çoğu doğumdan önce gelişme için önemli olan bu proteinin bazı proteinlerinin üretiminin kontrolünde ribozoma yardımcı olduğu tahmin ediliyor.

RPSA geninde meydana gelmiş mutasyonların, fonksiyonel ribozomal protein SA’nın miktarını azalttığı düşünülüyor. Normal proteinin eksikliği büyük olasılık ile ribozomların birleşmesini bozuyor, fakat yine de mutasyonların spesifik olarak etkileri bilinmemektedir ve RPSA genindeki mutasyonlarının neden yalnızca dalağın gelişimine etki ettiği net değildir.

İzole konjenital aspleni, RPSA genindeki mutasyonlardan kaynaklanmadığında, durumun nedeni bilinmemektedir.

Kalıtım Modeli

RPSA gen mutasyonlarının sebep olduğu izole konjenital aspleni durumu, otozomal dominant kalıtım modeli ile kalıtılır. Bunun anlamı, her hücredeki değiştirilmiş genin bir kopyasında bulunan varyasyon bu hastalığın gelişmesine sebep olur.

Çoğu durumda, hastalıktan etkilenmiş bireye, mutasyon etkilenen bir ebeveynden kalıtılmıştır. Diğer vakalar ise etkilenen bireyin ebeveynlerinin eşey hücrelerinin (yumurta ya da sperm) oluşumu sırasında meydana gelmiş veya erken embriyogenezde oluşan yeni mutasyonlardan kaynaklanır. Bu hastaların, ailesinde hastalık geçmişi genellikle yoktur.

Henüz açıklanamayan sebeplerden dolayı, izole konjenital aspleni durumu ile ilişkili RPSA gen mutasyonuna sahip kişilerin bazıları normal bir dalağa sahiptir, ancak RPSA gen mutasyonu olan her birey hastalığı geliştirmediği için durumun eksik penetresyona sahip olduğu söylenmektedir.

İzole konjenital aspleninin nedeninin bilinmediği durumlarda, hastalığın kalıtım modeli net değildir.