İnsanlar ve Çevre Sorunları

İçindekiler

Giriş

İnsanoğlu toplayıcılık ve avcılık dönemlerinde doğanın ona sunduğu nimetlerle yetinmiş ve doğayı tahrip etmemiştir. Zamanla insanın her şeyi kontrol altına alma isteği, doğa tahribatını başlatmış ve halk arasında doğanın kirlilik tutmayacağı ve kendini hemen yenileyeceği görüşü hâkim olmuştu.

Aşırı nüfus, sanayileşme ve hızlı kentleşmeyle artan doğal kaynak tüketimi, ülkelerin gelişmişlik düzeyine bakılmaksızın dünyanın hemen her yerinde çevre sorununu ortaya çıkarmıştır ve insanlığı tehdit eder bir boyut kazanmıştır. Kirlilik nedeniyle bir ülkede yaşanan olumsuzluklar diğer ülkeleri de değişik ölçülerde etkilemektedir. Çevre sorunları, sınır ötesi özelliğinden dolayı tüm dünyanın ortak gündemini oluşturmaktadır. Örneğin 1986 yılında Eski Sovyetler Birliğinde yaşanan nükleer facia içerisinde ülkemizin de olduğu büyük bir coğrafyayı etkisi altına almıştır. Çevre sorunu tüm dünyanın hem ortak sorunu hem de ortak sorumluluğudur. İnsanların doğaya etkisini ölçmenin birçok yöntemi vardır. Bu yöntemlerden en yaygın olarak kullanılanları ekolojik ayak izi, karbon ayak izi ve su ayak izidir.

Ekolojik Ayak İzi Nedir?

Ekolojik ayak izi, belirli bir nüfusun doğaya yükünü hesaplamak için oluşturulmuş olan bir yöntemdir. Ekolojik ayak izi bireyler için hesaplanabildiği gibi toplumlar hatta ürünler için bile hesaplanabilir. Örneğin yemek yapımında kullanılan domates salçasını ele alalım. Salçanın yapımında kullanılan domates ve diğer hammaddelerin üretimi, işlenmesi, depolanması, dağıtımı ve satışa sunulması, bu süre içerisinde oluşan atık maddelerin ortadan kaldırılması için gereken karasal ve sucul alanların toplam miktarı hesaplanır. Hesaplamaya dahil olan tüm bu alanların toplamı bir kavanoz salçanın dünya üzerinde bıraktığı ekolojik ayak izidir.

Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon ayak izi, birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür. Karbon ayak izi bütün karbon emisyonlarının toplamı olarak ifade ediliyor. Ne kadar karbon salınımına sebep olduğunuz hesaplanırken de günlük, aylık ve yıllık aktiviteleriniz hesaplanıyor. Karbon ayak izini ölçmenin en iyi yolu ne kadar fosil yakıt kullandığınızı ölçerek hesaplanabilir çünkü en büyük karbon ayak izine sebep olan etken fosil yakıtladır.

Karbon ayak izi, birincil ve ikincil olmak üzere iki kısımdan oluşur. Birincil ayak izi, ısınma ve evde kullanılan enerji tüketimi ile ulaşımda meydana gelen CO2 miktarının ölçüsüdür. İkincil ayak izi, kullandığımız ürünlerin üretimi ve kullanım sonrası bozulmalarıyla ilgili olarak atmosfere salınan CO2 miktarının ölçüsüdür.

Karbon ayak izinizi azaltmak için şehir içi ulaşımlarını mümkün olduğunca yaya olarak sağlamak, araba yerine toplu taşıma araçları veya bisiklet kullanmak, alışverişte ve ev aletlerin de geri dönüşümlü materyaller kullanmaya dikkat etmek, fazla ambalajlanmış gıdaları tüketmemek, aşırı et tüketiminden kaçınmak, sebze ağırlıklı beslenmeye özen göstermek, kullanım hâlinde olmayan ve elektrik tüketen her şeyi kapalı tutmak gibi daha birçok basit ama etkili olabilecek yöntemler uygulayabiliriz.

Su Ayak İzi Nedir?

Su ayak izi, tatlı su kullanımının bir göstergesidir. Yalnızca direkt olarak kullandığımız su değil aynı zamanda dolaylı yollardan tükettiğimiz su kullanımının toplamıdır. İnsanlar suyu çoğunlukla içmek, pişirmek, yıkamak, yıkanmak için kullanır fakat daha da fazlası gıdaların üretiminde, giysilerimizin, arabalarımızın, bilgisayarlarımızın, cep telefonlarımızın vb. yapımında da kullanılır. Su ayak izinin mavi, yeşil ve gri olmak üzere üç bileşeni vardır.

Mavi su ayak izi, bir malı üretmek için ihtiyaç duyulan yüzey ve yeraltı su kaynaklarının toplam hacmi için kullanılır. Tatlı su denildiğinde ilk akla gelen su kaynaklarıdır.
Yeşil su ayak izi, bir malın toplamında kullanılan toplam yağmur suyudur.
Gri su ayak izi, kirliliğe yönelik bir göstergedir. Ürün üretiminde yol açtığı tatlı su kirliliğinin derecesini gösterir. Örneğin satın aldığımız bir kilo tavuk eti için 4.325 litre suya (%82 yeşil,%7 mavi, %11 gri) ihtiyaç vardır.

Kaynaklar:

Görsel Kaynak: http://cevrecihaber.com/2020/10/30/cevre-kirliligi-cocuklarin-da-dusmani/

Editör: Meryem GÖKOĞLU