Gönül AKMEŞE
İçindekiler
FGF8 Geni: Fibroblast Büyüme Etkeni 8
Normal Fonksiyon
FGF8 geni, fibroblast büyüme etkeni 8 isimli bir proteinin üretilmesinden sorumludur. Bu protein, hücre bölünmesi ve olgunlaşması ile doğum öncesi gelişimin düzenlenmesi gibi birçok görevi olan “fibroblast büyüme etkenleri” protein ailesinin bir parçasıdır. FGF8, hüre yüzeyinde fibroblast büyüme etkeni alıcısı 1 (FGFR1) isimli başka bir proteine bağlanarak hücre içinde bir kimyasal tepkime zincirini tetikler.
Doğum öncesinden başlayarak, FGF8 ve FGF1 tarafından tetiklenen sinyaller, beyinde belirli sinir hücrelerinin yani nöronların oluşumunu, hayatta kalmasını ve hareketini kontrolde önemli bir rolü bulunmaktadır. bu sinyaller özellikle gonadtropin salgılayan hormon (GnRH) isimli bir hormonu üreten nöronlar için oldukça önemlidir. GnRH, doğumdan önce ve ergenlik döneminde cinsel gelişimi yönlendiren diğer birkaç hormonun üretilmesinde görevlidir. Bu hormonlar kadınlarda yumurtalıkların, erkeklerde ise testislerin normal çalışmasını sağlar. FGF8 ve FGFR1, koku alma nöronlarının (koku alma konusunda uzmanlaşmış sinir hücreleri) işlevinde de rol oynar. Bu nöronlar gelişim sırasında, oluşmakta olan burundan, beynin ön tarafında kokuların algılanmasında görevli koku alma soğanı olarak adlandırılan bir yapıya doğru göç eder.
FGF8 proteini, beynin diğer bölgeleri, kalp, kulak ve gözler gibi organlar ile gelişmekte olan embriyonun diğer kısımlarında da bulunmaktadır. Araştırmacılar, bu proteinin, yapıların normal oluşumunda ve gelişiminde rol oynayabileceğini düşünmektedir.
Genetik Değişiklikler İle İlişkili Sağlık Koşulları
Kallmann Sendromu
Kallmann sendromu, FGF8 genindeki en az yedi mutasyonun, bozulmuş koku alma duyusu ile cinsel gelişimi yönlendiren hormonların üretimini etkileyen bir durum olarak bilinen hipogonadotropik hipogonadizmin birleşmesi ile tanımlanan bir hastalıktır. Bu durum, vücut sistemlerini de etkileyebilir ve bu etkiler bireyler arasında farklılıklar gösterir. Araştırmacılar, Kallman sendromlu bireylerin küçük bir kısmının FGF8 geninde mutasyon bulunduğunu düşünmektedirler.
Kallmann sendromuna neden olan FGF8 gen mutasyonlarının büyük bir kısmı, FGF8 proteinindeki aminoasitleri değiştirir. Bu mutasyonlar, FGFR1’e bağlanabilmek gibi birçok protein işlevini azaltır veya ortadan kaldırır. Yapılan çalışmalar, işlevsel FGF8 proteini eksikliğinin, gelişen beyindeki koku alma nöronlarının ve GnRH üreten nöronların göç etmesini ve hayatta kalabilme yeteneğini bozduğunu göstermektedir. Koku alma nöronları koku soğancığına doğru uzanamazsa, bireyde koku alma duyusunu bozulur ya da tamamen yok olur. GnRH üreten nöronların yanlış konumlanması ya da erken kaybı, cinsyet hormonlarının üretilmesini engelleyerek normal cinsel gelişimi durdurur ve ergenlik döneminin gecikmesine ya da tamamen atlanmasına neden olur.
FGF8 gen mutasonlarından kaynaklanan Kallmann sendromu bulunan bazı bireylerde, yarık dudak, yarık damak (ağız çatısında açıklık) ve bimaunal synkinesis (ellerin ayrı ayrı hareket etmesini gerektiren görevlerin yapılmasını zorlaştıran bir tür bozukluk) isimli ek durumlar da gözlenebilir. FGF8 genindeki mutasyonların diğer belirti ve işaretlere nasıl yol açtığı hala belirsizdir. Bu belirtiler, bireyler arasında farklılık gösterdiği için araştırmacılar, başka genetik ve çevresel etmenlerin de dahil olabileceğini düşünmektedir. Etkilenen bazı bireylerde FGF8 gen mutasyonlarına ek olarak birkaç gen mutasyonu daha görülmektedir ve bu genetik bozukluklar, durumun çeşitli özelliklerine katkıda bulunabilmektedir.
Nonsendromik Holoprozensefali
Diğer Hastalıklar
FGF8 geninde görülen birkaç mutasyonun, bozulmuş koku alma duyusu belirtisi gözlenmeyen bir tür hipogonadtropik hipogonadizme neden olduğu bulunmuştur. Bu durum, normosmik izole hipogonadtropik hipogonadizm (nIHH) olarak bilinir. Kallmann sendromuna neden olan FGF8 gen mutastonlarının büyük çoğunluğu gibi, nIHH’e sebep olan mutasyonlar FGF8 proteinindeki aminoasitleri değiştirir. Bu mutasyonlar, FGF8’in, FGFR1’e bağlanma yeteneği gibi, işlevlerini azaltır ya da tamamen ortadan kaldırır. İşlevsel FGF8 eksikliği, gelişimi devam eden beyindeki GnRH üreten nöronların göç yeteneğini bozar ki bu da cinsiyet hormonlarının üretilmesini etkileyerek ergenlik döneminin gecikmesine ya da hiç görülmemesine neden olur. En az bir mutasyonun bazı bireylerde Kallmann sendromuna, bazı bireylerde ise nIHH’e sebep olduğu bulunmuştur. Bu genetik değişiklik, arjinin aminoasidinin FGF8 proteininin 127.pozisyonunda glisin aminoasidi ile yer değiştirmesi sonucu gözlenir.
Genin Diğer İsimleri
- AIGF
- androjen kaynaklı büyüme faktörü
- FGF-8
- fibroblast büyüme faktörü 8 ( androjen kaynaklı)
- HBGF-8
- heparin bağlayıcı büyüme faktörü 8
- HH6
- KAL6
Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/gene/fgf8/
Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/3d-view/2FDB/1
Edtör: Sibel Öncel