Ahmet Tuna Özen
Giriş
Bilim insanları ölen tümör hücrelerinin DNA’larının küçük parçalarının kan dolaşımına karıştıklarını keşfetti. Bu parçalara “hücresiz dolaşım tümör DNA(Cell-free circulating tumor DNA) (ctDNA)” adı verildi.
Kan dolaşımında bulunan dolaşım tümör DNA’sı (ctDNA) vücuttaki kanserleşmiş ya da tümörleşmiş hücrelerin varlığında oluşur. DNA’ların çoğu hücre çekirdeğinin içinde bulunur. Tümör hücresi büyüdüğü zaman ölür ve yerine yeni hücreler geçer. Ölen hücre yıkıma uğrar ve DNA’sı da dahil olmak üzere tüm içeriğindeki maddeler dolaşım sistemine katılır. CtDNA hücrelerde barındırdığımız DNA parçalarıdır. CtDNA ve normal DNA’yı uzunluk yönünden kıyaslayacak olursak ctDNA normal DNA dan 200 nükleotid daha kısadır.
CtDNA’nın miktarı kişiden kişiye, tümör çeşidine, tümörün bulunduğu yere ve kanserli hücreler için kanserin seviyesine göre farklılık gösterir.
CtDNA’nın Kolaylık Sağlayabileceği Durumlar
- Tümörün belirlenmesinde ve tanısında kolaylık sağlayabilir. Tümörlü hücrenin DNA’sında yaşanan genetik mutasyonlar normal hücrenin tümörlü olmasını sağlamıştır. Bu yüzden kanda bulunan ctDNA bireyin normal DNA’sın ile karşılaştırıldığında farklılık gösterecektir. CtDNA ile tümörün tipinin belirlenmesi hastanın beyin ve ciğer gibi ulaşılması zor dokularından örnekler alınması ve bu örneğin teşhiste kullanılması (Tümör biyopsisi) işleminin uygulanmasını azaltabilir.
- Tümör spesifik olarak tedavi uygulanmasında kolaylık sağlayabilir. CtDNA kullanılarak genomu analiz edilen tümör hücreleri doktorlara hangi tedavinin daha iyi sonuç vereceği ile ilgili yardım eder. ABD Gıda ve İlaç İdaresi kişiye özel kanser tedavisi için ctDNA testi kullanımını limitlendirmiştir.
- Tedavinin kontrollerinde kolaylık sağlayabilir. Kanda bulunan ctDNA miktarının azalması tümörlü hücre sayısının azaldığını yani tümörün küçüldüğünü gösterir bu da tedavinin başarıyla ilerlediğini belli eder.
- Semptomsuz izleme dönemlerinde (Kanser Remisyonu) kolaylık sağlayabilir. Kandaki ctDNA eksikliği kanserin vücuda geri dönmediğini gösterir.
Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/primer/testing/circulatingtumordna
Görsel Kaynak: https://ayassbioscience.com/ctdna-detection-clia-compliant-lab-developed-test/
Editör: İrem Ezgi Ustaoğlu