Eray Karataşoğlu
Tanım
Apoptoz, programlanmış hücre ölümü, çok hücreli bir organizmadaki bir hücrenin kasıtlı olarak ölmeye karar vermesi durumumda ortaya çıkan bir aşamadır. Bu aşama, hücre DNA‘sının zarar görüp kanser oluşturabilecek hale gelmesi gibi organizmaya zarar verebilecek durumlarda tüm organizmanın iyiliği için genellikle gerçekleşen bir aşamadır.
Apoptozun gerçekleşmesi hücre içerisindeki biyokimyasal talimatlar kontrolüne bağlı olduğundan programlı hücre ölümü olarak tanımlanmaktadır. Bu durumun tam tersi olan hücre ölümü şekli “nekroz” olarak tanımlanır. Nekrozda Hücrenin ölümü dışsal bir travma ya da yoksunluk sebebiyle gerçekleşir.
Diğer birçok kompleks hücresel aşamalar gibi apaptozda sinyal molekülleri ile tetiklenmektedir. Bu sinyal molekülü hücreye “intihar zamanının” geldiği emrini verir.
İki ana apoptoz yolu türü vardır. Birincisi, DNA hasarının tespit edilmesine bağlı olarak hücrenin kendi genlerinden ya da proteinlerinden kendini yok etme sinyalini aldığı yoldur. Bu yol “içsel yol” olarak adlandırılır. İkincisi, organizmaya diğer bir hücreden apoptoza başlama sinyalini aldığı yoldur. Bu yol ise “dışsal yol” olarak adlandırılır. Dışsal yol, organizmanın bir hücrenin artık fayda sağlamadığını ya da hücrenin organizmayı desteklemek için artık iyi bir kaynak olmadığını fark ettiğinde de tetiklenebilir.
Apoptoz bazı önemli medikal durumlarında sebep ve önleme rollerini oynabilir. İnsanlarda apoptoz, hücreler kanserleşmeden önce zarar görmüş DNA’ya sahip olan hücrelere intihar emiri vermesi yönüyle kanseri önlemede oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca apoptoz, hücreler düzenli olarak kullanılmıyorsa, vücudun kas hücrelerini korumak için kalori harcamanın artık iyi bir fikir olmadığına karar verdiği kasların atrofisinde de rol oynamaktadır.
1990 yıllarından beri bilim insanları apoptozun kansere sebep olması ve apoptoz ile ilgili olan bazı sorunların hastalıklara yol açabilmesi nedenlerinden dolayı apoptoz konusunda yoğun çalışmalar yürütmektedirler.
Kaynak: https://biologydictionary.net/apoptosis/