Ailesel Porensefali

İçindekiler

Tanım

Ailesel porensefali, COL4A1 geni ile ilişkili hastalıklardan biridir. Bu tür hastalıklar, hassas kan damarları da dahil olmak üzere çeşitli belirtiler oluşturmaktadır. Ailesel porensefali, fetüs gelişimi sırasında veya doğumdan hemen sonra beyinde içi sıvı dolu kistlerin oluşumuna neden olur. Bu kistlerin beyindeki bir kanamadan meydana geldiği sanılmaktadır (hemorajik inme). Ayrıca kistler, boyut olarak değişiklik gösterir ve beynin genellikle tek bir tarafında ortaya çıkar. Bu hastalığa sahip bireylerde lökoensefalopati de görülür. Lökoensefalopati, beynin beyaz madde dokusundaki bir değişliktir ve manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile görülebilir.

Ailesel porensefaliye sahip bireylerin, bebeklik döneminde tek taraflı felce (infantil hemipleji) uğramaları yaygın görülen bir durumdur. Ayrıca bu kişilerde yinelenen nöbetler (epilepsi), migren baş ağrısı, konuşmada sorun, zihinsel engellilik, kontrolsüz kas gerilimi (distoni) de görülebilir. Bazı bireyler bu hastalığı ağır şekilde yaşarken, bazıları ise beyin kistlerine ilişkin hiçbir belirti göstermezler.

Sıklık

Prevalansı tam olarak bilinmeyen ailesel porensefali, nadir hastalıklardan biridir. Bilimsel literatürde bu hastalığa yaklanmış en az sekiz aile tanımlanmıştır.

Nedenleri

Ailesel porensefali, COL4A1 geninde meydana gelen mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu gen temel olarak “kolajen tip 4” isimli proteinin bir parçasının yapım emrini verir. Kolajen tip 4 molekülleri bir araya gelerek daha karmaşık protein ağlarını meydana getirir. Bu ağlar, bazal membranların (bazal zarların) esas yapılarıdır. Bazal zar, çeşitli dokularda hücreleri ayıran ve bu hücrelere destek sağlayan tabaka biçiminde ince bir yapıdır. Kolajen tip 4 ağları, başta kan damarlarını çevreleyen bazal zarlar (vaskülatür) olmak üzere hemen hemen her dokudaki bazal zarlarda önemli işlev gösterirler.

COL4A1 genindeki ailesel porensefaliyle ilişkili bu mutasyonlar, kolajen tip 4 yapısını bozan bir proteinin üretimine neden olur. Bu durumda da kolajen tip 4 molekülleri birleşemez ve bazal zardaki protein ağları da oluşmaz. Normal kolajen tip 4’ün bulunmadığı bazal zarlar dayanıklı değildir, bu da çevreledikleri dokuların zayıflamasına neden olur. Ailesel porensefaliden etkilenen kişilerin beyinlerinde kan damarlarını saran bazal zarlar dayanıklılığını kaybedip bu damarların yırtılmasına ve hemorajik inmeye yol açabilmektedir. Beyindeki kanamanın sonrasında bu hastalığın özelliği olan içi sıvı dolu kistler oluşur. Kan damarlarındaki çatlakların doğum sırasında bebeğin başındaki baskı ve basınç nedeniyle meydana geldiği düşünülmekle beraber kimi hastalarda beyindeki bu kanama doğumdan önce de oluşabilir.

Kalıtım Modeli

Ailesel porensefali, otozomal dominant (baskın) modelde kalıtılan bir rahatsıztıktır. Bu modele göre, mutasyonlu genin her bir hücrede en az bir kopyasının bulunmasıyla hastalık ortaya çıkar.