Burak Özkan
Giriş
Zeka genetik tarafından belirlenir mi? İnsan davranışı ve bilişinin çoğu yönü gibi, zeka da hem genetik hem de çevresel faktörlerden etkilenen karmaşık bir özelliktir.
Zeka,kısmen farklı şekillerde tanımlanabildiği ve ölçülebildiği için, çalışılması zordur. Zekanın çoğu tanımı, deneyimlerden öğrenme ve değişen çevreye uyum sağlama becerisini içerir. Zekanın unsurları arasında akıl yürütme, planlama, problem çözme, soyut düşünme ve karmaşık fikirleri anlama yeteneği bulunur. Birçok çalışma, bilişsel zeka (IQ) adı verilen bir zeka ölçüsüne dayanmaktadır.
Araştırma
Araştırmacılar, zekayı etkileyen genleri aramak için birçok çalışma yaptılar. Bu çalışmaların birçoğu, özellikle evlat edinilmiş çocuklara ve ikizlere dayanarak, IQ’daki benzerlik ve farklılıklara odaklanmıştır.
Bu çalışmalar, bireyler arasındaki zeka farkının yaklaşık yüzde 50’nin altında olduğunu göstermektedir.
Diğer çalışmalar, genomun belirli bölgelerinin IQ ile ilişkili olup olmadığını belirlemek için, birçok insanın tam genomları, genom çapında ilişki çalışmaları veya GWAS adı verilen bir yaklaşım, arasındaki varyasyonları incelemiştir.
Bu çalışmalar, zeka farklılıklarında büyük rol oynayan genleri kesin olarak tanımlayamamıştır. Her biri bir kişinin zekasına sadece küçük bir katkıda bulunan çok sayıda genin bulunması muhtemeldir.
Akıl da çevreden güçlü bir şekilde etkilenir. Çocukların ev ortamı ve ebeveynlik, eğitim ve öğrenme kaynaklarının mevcudiyeti ile beslenme alakalı faktörler, zekâya katkıda bulunur.
Sonuç
Bir kişinin çevresi ve genleri birbirini etkiler, ve çevrenin etkilerini genetik etkilerden ayırmak zor olabilir. Örneğin, bir çocuğun bilişsel zekası ebeveynlerine benziyor ise bu benzerlik, ebeveynlerden çocuğa geçen genetik faktörler, paylaşılan çevresel faktörler veya, büyük olasılıkla, her ikisinin bir kombinasyonundan kaynaklanan bir benzerlik mi? Tüm bu faktörler göz önünde bulundurulursa, zeka gelişiminde çevrenin rol oynadığı açıktır.
Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/primer/traits/intelligence
Görsel Kaynak: https://www.shutterstock.com/tr/image-vector/human-head-luminous-brain-network-consciousness-1548400751
Editör: Sibel Öncel