Ceren Altunkaya
İçindekiler
Giriş
Svante Arrhenius, elektrolitik dissosaiya (elektrolitlerin sıvıda çözülmüş olan veya erime halinde iyonlara parçalanması) teorisini formüle ederek 1903 Nobel Ödülünü kazanan İsveç bir fizikçi ve fiziksel kimyacıdır.
Fiziksel kimyanın kurucularından biri olan Arrhenius, aynı zamanda devrimsel nitelikte bir sera etkisi modeli de sunmuştur.
Yaşamın İlk Zamanları ve Eğitim
Svante Arrhenius, 19 Şubat 1859 yılında İsveç yakınlarındaki Uppsala’da doğdu. Babası, Uppsala Üniversitesi’nde arazi araştırmacısı olarak çalıştı.
Bir çocuk dahisi olan Arrhenius, daha 3 yaşındayken basit matematik problemlerini okumayı ve hatta çözmeyi kendi kendine öğrendi. Erken eğitimini Uppsala’daki ünlü Katedral Okulu’nda aldı.
Arrhenius, 1878’de lisans eğitimini tamamladıktan sonra, 1884 yılında Uppsala Üniversitesi’nde doktora yaptı ve aynı yıl fahri doçent ünvanını aldı.
Kariyer Yolu
Svante Arrhenius, doktorasını fiziksel kimya alanında kazandıktan sonra, Uppsala Üniversitesi’nde kaldı ve doktora sonrasında çeşitli laboratuvarlarda çalışmak için seyahat bursundan yararlandı.
1887 yılında Leipzig Üniversitesi’nde fiziksel kimya profesörü olunca, 1891 yılında 1895’te tam olarak profesör olduğu Stockholm Üniversitesi’ne taşındı.
Arrhenius, 1905’te Stockholm Nobel Fizikokimya Enstitüsü’nün müdürü oldu ve hayatının sonuna kadar bu pozisyonda kaldı.
Katkıları ve Başarıları
Svante Arrhenius, elektrolitlerin iletkenlikleriyle ilgili 150 sayfalık tezini Avrupa’daki birkaç ünlü bilim insanına gönderdi. Arrhenius’u araştırma ekibine işe almak için Uppsala’ya bir gezi düzenleyen Leipzig Üniversitesi’nden Wilhelm Ostwald, bu durumdan oldukça etkilendi.
Arrhenius, 1884’te asitler ve bazlar için ayrıntılı tanımlar verdi ve iyonik teorisini kapsamlı bir şekilde genişletti. Arrhenius, elektrolitlerin suda çözündüklerinde iyonlara ayrıldığını belirterek elektrolit çalışmalarında devrim yarattı.
Örneğin, sudaki sodyum klorürün tamamen sodyum iyonları (pozitif yüklü) ve klor iyonları (negatif yüklü) olarak var olduğunu söyledi. Solüsyondaki asetik asit gibi bir asidin asetik asit molekülleri, asetik iyonlar ve hidrojen iyonlarının bir karışımı olduğunu; çözelti çok seyreltildiğinde iyonlara ayrışmasının daha büyük olduğunu iddia etmiştir. Elektrolitik dissosaiya (elektrolitlerin sıvıda çözülmüş olan veya erime halinde iyonlara parçalanması) teorisinin tanınmasıyla 1903’te Nobel Ödülü’ne layık görüldü.
Buzul çağının nedenleri ile ilgili tartışmalar, Arrhenius’un 1896’da ‘’The Philosophical Magazine’’ de sunduğu atmosferik karbondioksitin etkisinin en eski iklim modelini oluşturmasına neden olmuştur. Bu nedenle, endüstriyel faaliyetin küresel ısınma üzerindeki etkisini tartışan ilk bilim adamı oldu.
1903’te kuzey ışıkları ve güneş koronası üzerine bir tartışma içeren kozmik fizik (Lehrbuch der kosmischen) üzerine bir ders kitabı yayınlandı.
Arrhenius, 1904’te California Üniversitesi’nde 1907 yılında ‘’Kimya Teorileri’’ olarak yayınlanan dersleri verdi. 1911’de Yale’de, 1912 yılında ‘’Çözüm Teorileri’’ olarak yayınlanan prestijli Silliman konferanslarını verdi.
Ayrıca, Arrhenius, bakteriyel toksinler ve çeşitli bitki ve hayvan zehirleri üzerine kapsamlı araştırmalar yaptı. 1914 yılında Londra’daki The Royal Institution’da verdiği derslere dayanarak 1915’te ‘’Biyokimya Üzerine Nicel Yasalar’’ ı yayınladı.
Kişisel Yaşam ve Ölüm
1894 yılında Sofia Rudbeck ile evlendi ve bir oğulları oldu. Daha sonra 1905 yılında, Maria Johansson ile evlenerek iki kız ve bir oğul sahibi daha oldu.
Svante Arrhenius, Eylül 1927’de ciddi bir akut bağırsak nezle krizi geçirdi. Birkaç gün sonra, 2 Ekim 1927’de hayatını kaybetti. Henüz 68 yaşındayken Uppsala’da gömüldü.
Editör: Berfin Sucu