Büşra Özdemir İçindekiler
Tanım
Mozaik alacalı anöploidi (MVA) sendromu, anöploidi olarak bilinen, bazı vücut hücrelerinde 46 kromozom yerine anormal sayıda kromozom bulunması sonucu oluşan nadir bir hastalıktır. En yaygın formları ,trizomi olarak adlandırılan ekstra bir kromozoma sahip olma veya monozomi olarak bilinen bir kromozomun eksik olması durumlarıdır. MVA sendromunda bazı hücreler anöploiddir ve diğer hücrelerde ise mozaik sayısı olarak bilinen fenomen olan normal kromozom sayısına sahiptir. Tipik olarak, etkilenen bireylerdeki hücrelerin en az dörtte biri anormal sayıda kromozom içerir. Fazla veya eksik sayıdaki kromozomlar anormal hücreler arasında değiştiğinden, anöploidi alacalı olarak tanımlanır.
MVA sendromunda olan bireylerde doğumdan önce büyüme yavaştır (intrauterin büyüme kısıtlaması). Etkilenen bireyler doğumdan sonrada yavaş bir oranda büyümeye devam eder ve boyları ortalamadan daha kısadır. Ek olarak genellikle anormal olan kafaları daha küçüktür. MVA sendromunun diğer yaygın özelliklerinden biri de çocukluk döneminde kanser oluşma riskini arttırmasıdır. Etkilenen bireylerde en sık görülen kanserler arasında rabdomiyosarkom adı verilen bir kas dokusu kanseri, Wilms tümörü olarak bilinen bir böbrek kanseri ve lösemi olarak bilinen kan oluşturan doku kanseri sayılabilir.
Daha az yaygın olarak, MVA sendromlu kişilerde göz anormallikleri veya geniş bir burun köprüsü ve düşük kulaklar gibi belirgin yüz özellikleri vardır. Etkilenen bazı bireylerde beyin anormalliği vardır ve bu anormalliğin en yaygın olanı Dandy-Walker malformasyonudur. MVA sendromlu kişilerde zihinsel engellilik, nöbetler ve diğer sağlık sorunları da ortaya çıkabilir.
Her biri farklı bir genetik nedeni olan en az üç tip MVA sendromu vardır. Tip 1 en yaygın olanıdır ve yukarıda açıklanan klasik belirti ve semptomları gösterir. Tip 2, tip 1’den farklı semptomları göstermektedir, fakat az sayıda etkilenen bireyin olması belirtilerin karakteristik özelliklerini tanımlamayı zorlaştırmaktadır. Tip 2 MVA sendromuna sahip bireyler doğumdan önce ve sonra yavaş büyür; bununla birlikte, baş büyüklüğü tipik olarak normaldir ve bazı bireyler alışılmadık derede kısa kollara sahiptir. Tip 1 in aksine Tip 2 MVA sendromlu bireylerde kanser riskinde artış görünmemektedir. Mva sendromunun bir başka formu, Wilms tümörü geliştirme riski ile karakterizedir. Bu formu olan bireyler ayrıca MVA sendromu tip 1’in tipik diğer belirtilerine sahip olabilir.
Sıklık
MVA sendromu nadir görülen bir durumdur. Prevalansı bilinmemektedir.
Nedenler
MVA sendromunda BUB1B gen mutasyonları tip 1, CEP57 gen mutasyonları tip 2 ve TRİP13 gen mutasyonları MVA sendromunun diğer formuna neden olur. MVA sendromlu bazı kişilerde bu genlerin hiçbirinde mutasyon yoktur. Tanımlanmamış diğer genler de muhtemelen bu duruma dahildir.
BUB1B, CEP57 ve TRİP13 genlerinden üretilen proteinler, hücre bölünmesi sırasında kromozomların uygun şekilde ayrılmasında rol oynar. Hücreler bölünmeden önce, tüm kromozomlarını kopyalarlar. Kromozomların bölünme sırasında oluşan iki yeni hücreye eşit şekilde sıralanmasına yardımcı olmak için, iğ mikrotübüller olarak adlandırlan yapılar kromozomlara bağlanır ve her birinin bir kopyasını hücrenin karşı taraflarına çeker, böylece ikiye bölünen hücrenin her kopyasında tam set kromozomlar bulunur. BUB1B geninden üretilen BUBR1 proteini ve TRİP13 proteinleri, çoğaltılan kromozomların her bir kopyasının bir iğ mikrotübülüne bağlandığından emin olmaya yardımcı olur ve bağlanmayan kromozom olması durumunda hücre bölünmesini önler.
BUB1B gen mutasyonları fonksiyonel BUBR1 proteini miktarını azaltır ve TRİP13 gen mutasyonları hücrelerde TRİP13 proteininin yokluğuna neden olur. BUBR1 veya TRIP 13 olmadan, tüm kromozomlar iğ mikrotübüllerine bağlı olmasa bile, hücre bölünmesi devam edebilir. Kromozomların sıralanmasında ortaya çıkan hatalar, tipik olarak MVA sendromunda ortaya çıkan anöploidiye yol açar. (TRİP13 gen mutasyonları olan bazı insanlar, kromozom sıralamasıyla ilgili sorunları gösteren ancak anöploidi geliştirmeyen kromozom anormalliklerine sahiptir ). Araştırmalar MVA sendromunda artan kanser riskinin, mekanizma tam olarak anlaşılamamasına rağmen hücre bölünmesini doğru zamana kadar geciktiren sürecin bozulması ile ilgili olabileceğini söylemektedir. BUB1B veya TRİP13 gen mutasyonlarının veya anöploidinin durumun hastalığın diğer özelliklerine nasıl dahil olduğu da belirsizdir.
CEP57 gen mutasyonlarının hücrelerdeki fonksiyonel CEP57 protein miktarını azalttığı düşünülmektedir. İğ mikrotübül organizasyonu ile ortaya çıkan sorunlar, mekanizma bilinmemekle birlikte, hücre bölünmesi sırasında kromozomların normal ayrılmasını önleyebilir ve anöploidiye yol açabilir. Araştırmacılar, bu genetik değişikliklerin MVA sendromu tip 2’nin diğer özelliklerine nasıl yol açtığını ve bu duruma sahip bireylerin neden kanser riskinin artmadığını anlamaya çalışıyorlar.
Kalıtım Modeli
Tüm MVA sendromu tipleri otozomal resesif bir paternde kalıtsaldır, bu da her hücredeki BUB1B, CEP57 veya TRİP13 geninin her iki kopyasının da mutasyonlara sahip olduğu anlamına gelir. Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, ancak tipik olarak durumun belirti ve semptomlarını göstermezler.
BUB1B geninin bir kopyasında mutasyona sahip olan MVA sendromu tip 1 olan bireylerin ebeveynleri, prematüre kromatid ayırma özelliği olarak adlandırılan kromozomlarıyla ilgili bir soruna sahip olabilir. Bu bireyler, hücre bölünmesi sırasında normal kromozom ayrımı ile ilgili sorunları gösteren kromozom anormalliklerine sahip olsalar da, etkilenen bireylerin genellikle bu özellik ile ilgili sağlık sorunları yoktur.
Bu Hastalığın Diğer İsimleri
- mozaik alacalı anöploidi mikrosefali sendromu
- MVA sendromu
- Warburton-Anyane-Yeboa sendromu
Görsel Kaynak: http://www.ivfpodcasts.com/IVF_Podcasts/Podcasts.php?24sure-from-BlueGnome—analysis-of-all-24-chromosomes-within-a-cycle-of-IVF-39
Editör: Meryem Melisa KAR
