Mona Sendromu

Tanım

MONA sendromu, yani çok merkezli osteoliz, nodüloz ve artropati (MONA), özellikle ellerde ve ayaklarda kemik doku kaybı (osteoliz) ile tanımlanan, nadir görülen kalıtsal bir hastalıktır. MONA , daha önce nodüloz-artropati-osteoliz (NAO) sendromu adı verilen bir hastalığı da içerir. Torg sendromunun ise aslında MONA’nın bir parçası olduğu mu yoksa farklı bir gendeki  mutasyonların neden olduğu ayrı bir bozukluk olduğu mu bilinmemektedir. Çoğu MONA vakasında, kemik doku kaybı, ellerde ve ayaklarda başlar ve ağrı ile hareket kısıtlanmasına neden olur. Daha sonra dirsekler, omuzlar, dizler, kalçalar ve omurgada meydana gelen eklem problemleri (artropati) ile vücudun diğer bölgelerine yayılabilir. MONA’lı çoğu insanda, kemiklerde düşük mineral yoğunluğu (osteopeni) ve kemiklerde incelme (osteoporoz) görülür. Bu anormallikler, kemikleri kırılgan hale getirir ve boy kısalığına da yol açar.   

Etkilenen pek çok bireyde, deri altında, özellikle ayak tabanlarında, kanserli olmayan sert  doku topakları olan, deri altı nodüller oluşur. Etkilenen bazı kişilerde ise koyu, kalın ve kösele cilt lekeleri ve anormallikleri görülür. MONA’nın diğer özellikleri arasında gözün ön tabakasının bulanıklaşması (kornea opasitesi), aşırı kıllanma (hipertrikoz), diş etlerinin aşırı büyümesi, kalp anormallikleri ve “kaba” olarak görülebilen ayırt edici yüz özellikleri bulunur.

Sıklık

MONA sendromunu, yaygınlığı tam olarak bilinememekle birlikte, nadirdir. Bu durum, dünya çapında birçok toplumda görülmektedir.

Nedenler

MONA, MMP2 genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Bu gen, birincil işlevi tip IV kolajen adı verilen bir proteini kesmek (parçalamak) olan matris metalopeptidaz 2 adlı bir enzimin yapımı için emir verir. Tip IV kolajen, birçok dokudaki hücreleri ayıran ve destekleyen ince, tabaka benzeri yapılar olan bazal membranların önemli bir yapısal bileşenidir. Matris metalopeptidaz 2’nin etkinliği, eski kemik hücrelerinin parçalandığı ve yerine yeni kemik hücrelerinin oluşturulduğu normal bir süreç olan kemiğin yeniden şekillenmesi dahil olmak üzere, çeşitli vücut işlevleri için önemlidir.

MONA sendromuna neden olan MMP-2 gen mutasyonu, enzimin işlevini tamamen bozarak, tip IV kolajenin normal oluşumunu engeller. Bu enxim işlevi kaybının, MONA’ya özgü özelliklere nasıl yol açtığı açık değildir. Araştırmacılar, yeni kemik oluşumunun dengesinin ve kemiğin yeniden şekillenmesi sırasında mevcut kemiğin parçalanmasının bir şekilde bozulmasından ve bunun ilerleyici bir kemik dokusu kaybına neden olmasından dolayı bu belirtilerin ortaya çıktığını düşünüyor. Matriks metalopeptidaz 2 eksikliğinin, nodüller ve cilt anormallikleri gibi MONA’nın diğer özelliklerine nasıl yol açtığı ise bilinmemektedir.

Kalıtım Modeli

Bu bozukluk, otozomal çekinik bir modelde kalıtılır. Bu, hücrelerdeki genin her iki kopyasının da mutasyona sahip olduğu anlamına gelir. Otozomal çekinik bir duruma sahip bir bireyin ebeveynlerinin her biri, mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, ancak tipik olarak hastalığın belirti ve işaretlerini göstermezler.

Hastalığın Diğer İsimleri

• Al-Aqeel Sewairi sendromu
• kalıtsal çok merkezli osteoliz
• MONA
• NAO sendromu
• nodüloz-artropati-osteoliz sendromu
• Torg sendromu

• Torg-Winchester sendromu

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/multicentric-osteolysis-nodulosis-and-arthropathy/#resources

Görsel Kaynak: https://www.shutterstock.com/tr/image-illustration/four-stages-osteoporosis-illustration-752558830

Editör: Sibel Öncel