Ahmet Tuna Özen
İçindekiler
Tanım
Kertenkele sahiplerinin, canlılarına daha iyi yaşam sürdürebilmeleri için çok fazla bilgiye ihtiyaçları vardır. Cryptosporidiosis veya Kripto olarak adlandırılan, çoğunlukla ölümcül olan bu hastalıkla ilgili bilgi sahibi olmamaları durumunda kertenkele sahipleri, canlının hayatını riske atabilirler.
Cryptosporidium olarak bilinen tek hücreli parazit, birçok hayvan türünü zararlı etkileyen bir canlıdır. Ama kertenkeleleri etkileyen Cryptosporidium çeşidi, kertenkelelere özeldir. Diğer canlıları (insanlar dahil), hasta etmemekle beraber kertenkelelerde korkunç sonuçları olabilir.
Cryptosporidium’a sahip kertenkelelerin dışkılarında ookistler yani, mikroskobik yumurtalar görülmektedir. Diğer kertenkeleler, o yumurtalarla etkileşime girdiğinde ve yuttuğunda onlar da Cryptosporidium’a maruz kalırlar. Hastalığa yakalanmış canlıların bazıları, bir süre sonra aşırı derece hastalanabilir. Bunun yanında bazı kertenkeleler, sadece yüzeysel semptomları gösterirken bazıları hiçbir belirti göstermeden yaşayabilir.
Semptomlar
Kriptosporidiyozis’in semptomları, bağırsakta oluşabilecek herhangi bir hastalığın belirtilerine benzemektedir. Bu semptomlara:
- Kilo kaybı
- İshal
- İştahsızlık
- Yiyeceği yutmada zorluk
gibi belirtileri içermektedir.
Gözlemlenen vakalar doğrultusunda Kriptosporidiyoz Hastalığı’nın canlı üzerinde, %50 öldürücü olma ihtimali vardır. Bu hastalıktan kurtulan canlılar ise taşıyıcı olarak yaşamaya devam edip, diğer kertenkeleleri hasta edebilirler.
Teşhis
Kriptosporidiyozis Hastalığı’nın kesin belirleyici semptomları bulunmamaktadır. Bundan dolayı gözlenen semptomların hepsi, başka hastalıklarda da gözlemlenmektedir. Teşhis sürecinin başlaması açısından Veteriner Hekiminiz, canlının tüm hastalık geçmişini araştırmanın yanında fiziksel muayene de uygulayacaktır. Muayenelerden sonra, kertenkelenin semptomları hastalıkla eşleşiyorsa Veteriner Hekiminiz hastalığın varlığını kesinleştirmek için özel testler uygulayacaktır.
Özel testlerden en basiti, canlının dışkı örneğinin Cryptosporidium ookistlerini yoğunlaştıran bir solüsyon yardımı ile mikroskop altında incelenmesidir. Eğer hiç ookist gözlemlenmezse, hastalık teşhisi konulmaz.
Genel olarak hastalık teşhisi için, daha detaylı testler yapılmaktadır. Şu anda uygulanan ve en etkili test yöntemi ise canlının kloak sürüntülerine veya dışkısına PCR testi uygulamaktır. Ne yazık ki PCR testinde bile negatif test veren vakalar bulunmaktadır. Bazı durumlarda, Kriptosporidiyozis tanısının konulmasının tek yolu canlı öldükten sonra kalın bağırsak örneklerinin, Patoloji Laboratuvarları’na göndermektir.
Tedavi ve Önlemler
Teşhisi zor olan Kriptosporidiyozis Hastalığı’nın tedavisi, çok daha zordur. Veteriner Hekimler, Protoza Hastalıkları’nda kullanılan sayısız ilacı Kriptosporidiyozis hastalarında da denemişlerdir ama sonuçlar başarılı olmamıştır. Bu verilerin yanında bazı yüksek dozlu antibiyotikler alınması ve özel bakım işlemleri sonunda, canlının durumunun iyileştiği ve ömrünün uzadığı da gözlemlenmiştir.
Kripto teşhisi konulmuş canlı, tedavi sırasında bile diğer kertenkeleler için risk içermektedir. Hasta canlının vücudundan atılan ookistlerin öldürülmesi ve temizlenmesi oldukça zordur. Bu kistler, çoğu dezenfektana (çamaşır suyu dâhil) dirençlidirler. Dezenfekte edildiği düşünülmüş bir ortamda bile aylarca yaşayabilirler.
Hastalıklı bir kertenkelenin bakımını üstlendiğiniz zaman ise oldukça dikkatli olmanız gerekmektedir. Canlının diğer canlılardan tamamen izole bir ortamda yaşaması gerekmektedir. Canlının yaşadığı odadaki hiçbir eşya, sağlıklı diğer canlının bulunduğu odaya götürülemez ve vivaryum yaşam alanı, temizlik ürünleri gibi enfekte olduğu kesin olan objeler, canlının kullanımı bittikten sonra atılmalıdır. Çoğu hasta kertenkelenin bakımı ise ömür boyu devam etmektedir.
Bu hastalığın diğer canlılara bulaşmasının önüne geçebilmek içinse yapabileceğiniz şeyler basittir. Kripto Hastalığı’na benzeyen semptomları gösteren kertenkeleleri evlat edinmekten kaçınmaktır. Evlat edinildiyse Kripto ile ilgili test sonuçları çıkana kadar canlının karantinaya alınması ve diğer kertenkeleyle etkileşime girmemesi en koruyucu yöntemlerden biri olacaktır.
Kaynak: https://www.petmd.com/reptile/conditions/infectious-parasitic/cryptosporidiosis-crypto-lizards
Görsel Kaynak: https://www.livescience.com/56017-lizard-facts.html
Editör: Elif Berfin KORGAN