Alper Demirezen
Giriş
Current Biology dergisinin 4 Aralık tarihli sayısında bildirildiği üzere, bilim insanları Lübnan’daki Alt Kretase kehribarında bilinen en eski sivrisinek fosilini keşfettiler. Dahası, aynı türün iyi korunmuş iki erkeğinin delici ağız parçalarına sahip olması, büyük olasılıkla kan emdiklerini gösteriyor. Bu durum, sadece dişi modern sivrisineklerin hematofag olduğu, yani beslenmek için ağız parçalarıyla insan ve hayvan kanını deldikleri için önemlidir.
Çin Bilimler Akademisi Nanjing Jeoloji ve Paleontoloji Enstitüsü ve Lübnan Üniversitesi’nden Dany Azar’a göre, “Lübnan kehribarı bugüne kadar yoğun biyolojik kalıntılar içeren en eski kehribardır ve oluşumu çiçekli bitkilerin ortaya çıkışı ve yayılımının başlangıcı ile eşzamanlı olduğundan, tozlayıcılar ve çiçekli bitkiler arasındaki ortak evrimi takip eden her şeyle birlikte çok önemli bir malzemedir.”
Paris Doğa Tarihi Müzesi’nden (Muséum National d’Histoire Naturelle de Paris) André Nel, “En eski kayıt Kretase ortalarına aitti, ancak moleküler tarihleme Culicidae familyasının Jura döneminde ortaya çıktığını gösteriyordu” diyor. “Burada erken Kretase’den, yaklaşık 30 milyon yıl öncesinden bir tane var.”
3,000’den fazla sivrisinek türü Culicidae eklembacaklı ailesine aittir. Araştırmacıların yeni bulguları, erkek sivrisineklerin de tarihsel olarak kanla beslenmiş olabileceğini ima ediyor. Ayrıca bu bulguların sivrisinekler için “hayalet soy açığını” kapatmaya da yardımcı olduğunu iddia ediyorlar.
İnsan kanıyla beslendikleri iyi bilinen dişi sivrisinekler, bulaşıcı hastalıkların yayılmasında önemli bir kaynaktır. Daha önce bitki sıvılarını toplamak için delici-emici ağız parçaları olan böceklerin hematofagöz olanlara evrimleştiğine inanılmaktadır. Örneğin, nektarla beslenen böcekler muhtemelen kan emici pirelerin atalarıdır. Ancak böcek fosil kayıtlarındaki boşluklar, kanla beslenmenin evrimini incelemeyi zorlaştırmıştır.
Azar, Nel, Diying Huang ve Michael S. Engel, son çalışmada delici ağız parçalarına sahip iki erkek sivrisinek rapor etti. Bunlar arasında küçük, diş benzeri dişçiklere sahip uzun bir yapı ve inanılmaz derecede sivri, üçgen bir çene yer alıyor.
Araştırmacıların bulgularına göre, sivrisinek ailesinin erken Kretase boyunca kesin olarak ortaya çıkışı, sivrisineklerin kehribar içinde korunmasıyla genişletiliyor. Ayrıca, hematofag erkeklerin uzak geçmişte var olduğunu ima ederek, hematofaji için daha önce düşünülenden daha karmaşık bir evrimsel geçmişi destekliyor.
Nel, sonraki araştırmalarda ekibin erkek Kretase sivrisineklerinde hematofajinin “faydası” hakkında daha fazla bilgi edinmeyi umduğunu belirtiyor. Merakla birlikte, “bunun neden artık var olmadığını” bilmek istediklerini söylüyor.
Kaynak: https://phys.org/news/2023-12-earliest-known-fossil-mosquito-males-bloodsuckers.html
Görsel Kaynak: https://phys.org/news/2023-12-earliest-known-fossil-mosquito-males-bloodsuckers.html
İleri Okuma İçin: Azar et al, The earliest fossil mosquito, Current Biology (2023).
Editör: Doğa DEMİRBAŞ