Kahve ve Uyku

Giriş

İnsanlar uykulu olduğunda, uyumaması gerektiği zamanlarda uyku halinden kurtulabilmek için birçok yola başvururlar. Bunlar arasında; biraz kestirip uyanmak, yürüyüş yapmak, ortamda parlak ışık kullanmak gibi çözüm yolları vardır. Bununla birlikte fiziksel ve zihinsel durumu manipüle etmenin en bilinen yolu kafein kullanımı olmuştur.

Kafein çoğunlukla kahve veya çay şeklinde oral yoldan alınmaktadır. Kafein, alınımından sonra %99’u gastrointestinal sistemden kan dolaşımına emilir ve yemekten 30-60 dakika sonra tavan yapmaktadır. Kafein tüm vücuda yayılır, kan-beyin bariyeri ve plasenta bariyeri dahil tüm biyolojik zarları geçer. Kafein genelde hafif bir uyarıcı olarak kabul edilmektedir. Ekonomiktir, dünya çapında kolayca erişilebilir ve birçok ürünün içeriğinde bulunur. Bir yandan yorgunluğa karşı koymak, uyanık kalmak, uykuyu ertelemek için kasıtlı olarak kullanılırken, diğer yandan iyi bir gece uykusu almak için birçok kişi tarafından bilinçli olarak kullanılması engellenir.

İnsanların normal tüketimi esnasında ulaşılan seviyelerde kafeinin biyolojik etkilerinin çoğu, adenozin reseptörlerini, özellikle A1 ve A2 reseptörlerini ve daha az seviyede A2B ve A3 reseptörlerini antagonize (zıt etki) etmesinden kaynaklanmaktadır. A1 ve A2A adenozin reseptörleri, beynin geniş bölgelerinde bulunan ve uyku, uyarılma ve bilişin düzenlenmesinde rol alan çeşitli mekanizmaları etkiler. Bu nedenle, bir adenozin reseptör antagonisti olarak kafeinin fizyolojik ve zihinsel durumları düzenleyebilmesi şaşırtıcı olmamaktadır. Uyku sırasında olduğu gibi uyanıklık durumunda da REM dışı uyku iç dengesinin EEG belirteçlerini güçlü bir şekilde zayıflatmaktadır. Adenozin yapısını kafein tüketimi ile hedef almak, uyku eksikliğinin bilişsel performansı ve uyku üzerindeki zararlı etkilerine karşı bireysel savunmasızlığı düzenlemek için etkili bir araç olarak görülmektedir.

Kafeinin insanlar üzerindeki etkisini belirleyebilmek için bireysel farklılıklar dikkate alınmalıdır. Metabolizma hızı ve kafeinin etkilerine karşı tolerans kişiden kişiye önemli ölçüde değişir. Kafeinin yarı ömrü, endojen ve ekzojen faktörlere bağlı olarak ortalama 3,7 saat, 2 ila 10 saat arasında değişmektedir. Örneğin, nikotin kullananlarda kafeinin metabolik hızı %30-50 artarken, gebe ve oral kontraseptif alan kadınlarda azalma görülmektedir. Bununla birlikte, kafein metabolizmasında erkekler ve kadınlar arasında sistematik bir farklılık gözlenmez.

Kahve ve Uyku — Görsel 1: Kahve ve Çekirdekleri

Kafein tüketiminin yüksek miktarlarda olmasının, uyku problemleri ve daha birçok probleme de yol açabileceği düşünülmektedir. Son yapılan araştırmalara göre yüksek miktarda kafein tüketimi ciddi kalp problemlerine neden olmaktadır. Yapılan araştırmalarda kafein, bir kişinin 24 saatlik bir programda vücudun sirkadiyen saatini sıfırladığını göstermiştir. Kafeinin uyku kaçırdığı bilim insanlarının ortak bir düşüncesidir. Fakat zararlı etkileri olabilme ihtimaline karşı gün içinde hangi saatlerde alınması gerektiği hakkında farklı düşünceler mevcuttur. Michigan’daki Henry Ford Hastanesi’nin Uyku bozuklukları & Araştırma Merkezi ve Wayne State College of Medicine ile ortak yaptıkları araştırmada uyumadan önceki saat saat kafein tüketiminin uyku bozukluklarına etkisini incelemişler. Kadın ve erkek, uyku düzenleri aynı, 12 yetişkinde yapılan araştırmanın verilerine göre;

Uyumadan hemen önce, 3 saat önce ve 6 saat önce tüketilen kahve toplam uyku zamanını azaltıyor.
Uyumadan hemen önce, 3 saat önce ve 6 saat önce tüketilen kahve aynı zamanda gece uyumak için geçirilen süreyi artırıyor.
Uyumadan hemen önce ve 3 saat önce içilen kahvenin etkisini 6 saat önce içilen kahve inanılmaz bir şekilde artırıyor ve uyku düzenini bozuyor.

Bu verilere göre kahve tüketimi uyku düzenini bozarken, eğer iyi bir zamanlama olursa gün içinde enerjik olmayı sağlayan bir uyarıcıya dönüşebileceği de düşünülmektedir. Sonuç olarak, kahve tüketimi veya kafein alımının zararlı etkileri göz önüne alınarak, tüketiminde zamanlama iyi ayarlanırsa verdiği etki önem arz etmektedir.

Kaynaklar:

Görsel Kaynak: https://gratisography.com/photo/sleeping-coffee/

Editör: Berfin Sucu