Hipohidrotik Ektodermal Displazi

İçindekiler

Tanım

Hipohidrotik ektodermal displazi 100’den fazla ektodermal displazi çeşidinden biridir. Doğumdan önce başlayan bu bozukluklar özellikle deri, saç, tırnak, diş ve ter bezleri gibi ektodermal dokuların anormal gelişime yol açar.

Hipohidrotik ektodermal displaziye sahip çoğu insan azalmış terleme yeteneğine sahiptir (hipohidroz) çünkü normalden daha az ter bezine sahiptir ya da ter bezleri düzgün şekilde çalışmaz. Terlemek vücut sıcaklığını kontrol etmenin ana yoldur; ter deriden buharlaştığında vücut soğur. Azalan terleme özellikle sıcak havalarda tehlikeli biçimde yüksek vücut sıcaklığına (hipertermi) neden olur. Bazı durumlarda hipertermi ölümcül sağlık problemlerine neden olabilir.

Etkilenen bireylerin saç derisi ve vücut kılları seyrektir (hipotrikoz). Saçlar genellikle açık renkli, ince tellidir ve yavaş uzar. Hipohidrotik ektodermal displazi ayrıca birkaç eksik diş (hipodonti) ya da kusurlu dişler ile karakterizedir. Dişler diş etlerinden normalden geç çıkar; genellikle küçük ve sivri uçludur.

Hipohidrotik ektodermal displaziye sahip bazı bireyler, öne çıkan alın, kalın dudaklar ve düz bir burun köprüsü gibi belirgin yüz özelliklerine sahiptir. Bu hastalığın ek özellikleri göz çevresinde ince, kırışık ve koyu renkli cilt, egzama gibi kronik cilt problemleri ve burun deliklerinden kötü kokulu bir akıntıyı (ozena) kapsar.

Düşünsel yetenek ve büyüme hipohidrotik ektodermal displaziye sahip insanlarda genellikle normaldir.

Sıklık

Hipohidrotik ektodermal displazi, ektodermal dizplazinin en yaygın türüdür. Dünya çapında 20.000’de 1 meydana geldiği tahmin edilmektedir.

Nedenler

Hipohidrotik ektodermal displazi, birkaç genden birindeki mutasyonlardan kaynaklanabilen genetik bir durumdur. Bunlar EDA, EDAR, EDARADD ve WNT10A’yı kapsar. EDA gen mutasyonları, vakaların yarısından fazlasını oluşturan, hastalığın en yaygın sebebidir. EDAR, EDARADD ve WNT10A gen mutasyonlarının her biri vakaların daha küçük bir yüzdesini oluşturur. Hipohidrotik ektodermal displaziye sahip insanların yaklaşık %10’unda genetik sebep bilinmemektedir.

EDA, EDAR ve EDARADD genleri embriyonik büyüme boyunca birlikte çalışan proteinlerin yapımı için talimatlar sağlar. Bu proteinler, iki hücre tabakası olan ektoderm ve mezoderm arasındaki bağlantı için önemli olan bir sinyal yolağının kısmını oluşturur. Erken embriyoda bu hücre tabakaları birçok vücut dokusunun ve organının temelini meydana getirir. Ektoderm-mezoderm etkileşimleri, cilt, saç, tırnak, dişler ve ter bezleri dahil olmak üzere ektodermden oluşan çeşitli yapıların oluşması için gereklidir.

EDA, EDAR ve EDARADD genlerindeki mutasyonlar ektoderm ve mezoderm arasındaki normal etkileşimlere zarar verir, bu da cilt, saç, tırnak, diş ve ter bezlerinin normal gelişimini zayıflatır. Bu üç genden herhangi birindeki mutasyon yukarıda belirtilen hipohidrotik ektodermal displazinin ana belirti ve semptomlarına neden olur.

WNT10A geni, Wnt sinyali olarak adlandırılan farklı bir sinyal yolağının parçası olan bir proteinin yapımı için talimatlar sağlar. Wnt sinyali, belirli genlerin aktivitesini kontrol eder ve embriyonik gelişim boyunca hücreler arasındaki etkileşimleri düzenler. WNT10A proteinini içeren sinyal ektodermal yapıların, özellikle dişlerin gelişimi için çok önemlidir. Hipohidrotik ektodermal displaziye neden olan WNT10A gen mutasyonları proteinin işlevini zayıflatır, bu da dişlerin ve ektodermal hücre tabakasından gelişen diğer yapıların gelişimini aksatır.

Hipohidrotik ektodermal displazi WNT10A gen mutasyonlarından kaynaklandığında, özellikleri, EDA, EDAR ve EDARADD gen mutasyonlarından kaynaklandığından daha değişkendir. Belirti ve semptomlar hafiften şiddetliye değişebilir ve WNT10A gen mutasyonları büyük olasılıkla tüm kalıcı (yetişkin) dişlerin eksik olmasına neden olur.

Kalıtım Modeli

Hipohidrotik ektodermal displazi birçok farklı kalıtım modeline sahiptir. Çoğu durumda, X’e bağlı modelde kalıtılır ve EDA genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Eğer hastalığa sebep olan mutasyonlu gen iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomu üzerinde bulunuyor ise durum X’e bağlı olarak kabul edilir. Erkeklerde (sadece bir X kromozomuna sahip olan) her hücrede genin değişmiş bir kopyası hastalığa sebep olmak için yeterlidir. X kromozomunun iki kopyasına sahip olan kadınlarda, her hücredeki genin değişmiş bir kopyası hastalığın genellikle daha az şiddetli özelliklerine yol açar. Belirti ve semptomlar, birkaç tane eksik veya anormal diş, seyrek saç ve ter bezleriyle ilgili küçük sorunları kapsayabilir. Ancak mutasyonlu genin tek bir kopyasına sahip olan bazı kadınlar hastalığın daha şiddetli özelliklerine sahip olur.

Daha az yaygın olarak, hipohidrotik ektodermal displazi otozomal baskın ya da otozomal çekinik kalıtım modeline sahip olur. EDAR, EDARADD ve WNT10A gen mutasyonları otozomal baskın ya da otozomal çekinik hipohidrotik ektodermal displaziye neden olabilir.

Otozomal baskın kalıtım, her hücredeki genin değiştirilmiş tek bir kopyasının hastalığa sebep olmak için yeterli olduğu anlamına gelir. Bazı etkilenen bireyler mutasyonu hasta bir ebeveynden alır. Diğer durumlar gendeki yeni mutasyonlardan kaynaklanır ve ailesinde hastalık geçmişi olmayan bireylerde meydana gelir.

Otozomal çekinik kalıtım, her hücredeki genin iki kopyasının da mutasyonlu olduğu anlamına gelir. Otozomal resesif hastalığa sahip bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyonlu genin bir kopyasını taşır. Bazı mutasyon taşıyıcıları, azalmış terleme yeteneği ve daha az şiddetli diş anormalliklerini içeren, hipohidrotik ektodermal displazinin hafif belirti ve semptomlarına sahiptir.