Glikojen Depolama Bozukluğu Tip IV

İçindekiler

Tanım

Glikojen depolama bozukluğu tip IV(GSD IV) vücut hücrelerindeki glikojen denilen kompleks bir şekerin artmasının sebep olduğu, kalıtılan bir rahatsızlıktır. Toplanmış glikojen yapısal olarak anormaldir ve dokuların ve belirli organların, özellikle karaciğer ve kasların işlevlerini bozar. Ciddiyetleri, bulgu ve belirtileri tarafından ayırt edilebilen 5 tane GSD IV türü vardır.

Doğumdan önce gelişen belirtilerle ölümcül perinatal nöromüsküler tip, GSD IV’ün en şiddetli türüdür. Fetüsün çevresinde (polihidramnios) ve fetüsün vücudunda aşırı sıvı toplanabilir. Etkilenen fetüslerde fetal akinezi deformasyon sekansı denilen ve fetal harekette azalmaya sebep olan ve doğumdan sonra eklem sertliğine (artrogripoz) yol açabilen bir durum vardır. GSD IV’ün ölümcül perinatal nöromüsküler tipi olan bebekler çok düşük kas tonuna(şiddetli hipotoni) ve kas kaybına (atrofi) sahiptir. Bu bebekler genellikle kalp ve solunum kaslarının zayıflamasından dolayı yeni doğum dönemi geçtikten sonra hayatta kalamazlar.

GSD IV’ün doğuştan kaslı tipi genellikle doğumdan önce belirgin değildir, ama erken bebeklikte gelişir. Etkilenmiş bebeklerin solunum için gerekli olan kaslarını etkileyen şiddetli hipotonisi vardır. Bu bebeklerde genellikle kalp kasını büyüten ve zayıflatan, kalbin kanı verimli bir şekilde pompalamasını engelleyen genişletilmiş kardiyomiyopati vardır. GSD IV’ün doğuştan kaslı tipi gösteren bebekler, tipik olarak sadece birkaç ay yaşarlar.

İlerici hepatik tip, GSD IV’ün en yaygın şeklidir. Hayatın ilk aylarında, etkilenen bebekler kilo almakta ve beklenen oranda büyümekte zorluk çekerler(gelişememe) ve genişlemiş bir karaciğer(hepatomegali) geliştirirler. Bu tip rahatsızlığı gösteren çocuklar sık sık tersinir olmayan bir karaciğer rahatsızlığı olan sirozu geliştirir. Karaciğere kan götüren damarda yüksek tansiyon(portal hipertansiyon) ve karın boşluğunda anormal sıvı toplanması(assit) da ortaya çıkabilir. 1 veya 2 yaşlarında etkilenmiş çocuklar hipotoni geliştirir. GSD IV’ün ilerici hepatik tipini gösteren çocuklar sıklıkla erken çocuklukta karaciğer yetmezliğinden ölürler.

GSD IV’ün ilerici olmayan hepatik tipi, ilerici hepatik tipi ile birçok aynı özelliğe sahiptir ama karaciğer hastalığı o kadar şiddetli değildir. İlerici olmayan hepatik tipinde hepatomegali ve karaciğer hastalığı genellikle çocuklukta belirgindir, ama etkilenen bireyler tipik olarak siroz geliştirmezler. Bu rahatsızlığa sahip olan insanlarda ayrıca hipotoni ve kas zayıflığı (miyopati) da olabilir. Bu tipteki bireyler, yaşam beklentisi bulgu ve belirtilerin ciddiyetine bağlı olmasına rağmen, yetişkinliğe kadar hayatta kalırlar.

GSD IV’ün çocukluk nöromüsküler tipi geç çocukluk döneminde gelişir ve miyopati ve genişletilmiş kardiyomiyopati ile nitelendirilir. GSD IV’ün bu türünün ciddiyeti büyük ölçüde değişir; bazı kişilerde sadece hafif kas zayıflığı varken, diğerlerinde şiddetli kardiyomiyopati vardır ve erken yetişkinlikte ölürler.

Sıklık

GSD IV’ün dünya çapında 600.000 ila 800.000 kişiden 1’inde ortaya çıktığı tahmin edilmektedir. Tip IV, bütün glikojen depolama bozukluğu vakalarının yüzde 3’ünü oluşturur.

Nedenler

GSD IV’e GBE1 genindeki mutasyonlar neden olur. GBE1 geni glikojen dallanma enziminin yapımı için gerekli talimatları içerir. Bu enzim vücutta depolanan ana enerji kaynağı olan glikojenin üretiminde kullanılır. GBE1 genindeki GSD IV’e neden olan mutasyonlar glikojen dallanma enziminin eksikliğine (yetersizlik) yol açar. Sonuç olarak glikojen düzgün şekilde oluşmaz. Poliglukoz kesecikleri olarak adlandırılan anormal glikojen molekülleri hücrelerde birikir, hasara ve hücre ölümlerine neden olur. Poliglukozan kesecikleri vücut boyunca hücrelerde birikir, ama karaciğer hücreleri ve kas hücreleri GSD IV’ten en ağır etkilenenlerdir. Karaciğerdeki glikojen toplanması hepatomegaliye yol açar ve karaciğer fonksiyonuna müdahale eder. Kas hücrelerinin enerji için glikojenleri parçalayamaması kas zayıflığına ve israfına neden olur.

Genellikle, rahatsızlığın ciddiyeti üretilen glikojen dallanma enziminin miktarı ile bağlantılıdır. Ölümcül perinatal nöromüsküler türüne sahip bireyler kullanılabilir enzimin yüzde 5’inden daha azını üretmeye meyillilerdir, çocukluk nöromüsküler türüne sahip olanlar enzim fonksiyonlarının aşağı yukarı yüzde 20’sine sahip olabilirler. GSD IV’ün diğer türleri genellikle çalışan enzimin yüzde 5 ve 20 arasında ilişkilidir. Ancak bu tahminler değişik türler arasında çeşitlilik gösterir.

Kalıtım Modeli

Bu durum, her hücrede genin her iki kopyasının da mutasyon geçirdiği durum olan otozomal çekinik gende kalıtsaldır. Otozomal çekinik durumundaki bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyonlu genin bir kopyasını taşır, fakat tipik olarak durumun bulgu ve belirtilerini göstermezler.