Leyla Büyükdereli
Giriş
“Kültürel ekosistem hizmetleri” ile ilgili sistematik olarak gözden geçirilmiş 301 akademik makale sonucunda, araştırmacıların doğadan gelen bu maddi olmayan katkıların insan sağlığına nasıl bağlı olduğunu ve bu katkıları nasıl önemli ölçüde etkilediğini belirlemesine olanak tanıdı.
Hangi insan-doğa etkileşimlerinin sağlığı pozitif ya da negatif etkilediğini 227 eşsiz yolla belirlediler. Bunlar daha sonra bu etkileri deneyimleyen insanlarda, 16 altta yatan mekanizmayı ya da bağlanma çeşitlerini izole etmek için kullanıldı. Bu kapsamlı inceleme, doğanın somut olmayan faydalarının dikkatli kullanımı ve korunması yoluyla topluma fayda sağlamak isteyen politika yapıcılar için çok faydalı olabilecek, parçalanmış bir araştırma alanından gözlemleri bir araya getirdi.
Hiç biraz temiz hava alıp kendini daha enerjik hissetmek ya da bahçede biraz vakit geçirip sakinleşmek istedin mi?
Temiz su, yiyecek ve işlenebilir ham materyaller bir kenara bırakılırsa, doğa, gözden kaçırabileceğimiz veya kavramakta ve ölçmekte zorlanabileceğimiz birçok başka fayda sağlar. Kültürel ekosistem hizmetleri (CESs), doğadan elde edilen somut olmayan faydaları, ister eğlence ve sosyal deneyimler ister doğanın ruhsal değeri ve yer algısı yoluyla ortaya çıksın daha iyi anlamayı amaçlamaktadır.
Yüzlerce CES çalışmaları doğa ve insan sağlığı arasında bir bağlantı olduğunu keşfetti. Bununla beraber, onlar genellikle farklı metot ve ölçüm yolları kullandılar ya da farklı demografilere ve yerlere odaklandılar. Bu fragmentasyon, kapsayıcı model ya da özelliklerin bu soyut katkıların insan sağlığını gerçekten nasıl etkilediğini tanımlamayı zorlaştırıyor. Bunları daha iyi anlamak, bireylere ve daha geniş topluma fayda sağlayabilecek çevre hakkında gerçek dünyada karar vermeye yardımcı olabilir.
Büyük resmi görmek için Tokyo Üniversitesi Sürdürülebilirlik Bilimi Lisansüstü Programından mezun öğrenci Lam Huynh, 301 akademik makale üzerinde bir sistematik literatür incelemesi gerçekleştirdi. Eleştirel bir okuma sonrasında, yüzlerce bağlantıyı tespit edebilir duruma geldiler.
Büyük resmi görmek için Tokyo Üniversitesi Sürdürülebilirlik Bilimi Lisansüstü Programından mezun öğrenci Lam Huynh:
Biz tek bir CES (rekreasyon ya da estetik değer gibi) arasında 227 eşsiz link olduğunu ve insan sağlığında tek bir bileşen (bağlılık, maneviyat ya da sağlık gibi) olduğunu bulduk tespit ettik. Orada birçok bağlantı olduğunu biliyoruz, fakat onlardan oldukça fazla bulmak bizi şaşırttı. Ardından, daha fazla eleştirel okuma ile önemli ortak noktaları tanımlayabiliriz.
Özellikle, insanların doğayla etkileşiminin sağlıklarını etkilediği farklı yöntemlere atıfta bulunan 16 farklı temel mekanizma veya bağlantı türü belirlediler. Örneğin, orada “kohezif”, “yaratıcı” ve “biçimlendiren” mekanizmalar aracılığıyla pozitif etkileşimler olabilir, fakat aynı zamanda “irritatif” ve “yıkıcı” mekanizmalar aracılığıyla negatif etkileşimler de olabilir.
Geçmiş çalışmalar bu mekanizmaların bazılarını tanımlıyordu, fakat 10 tanesi daha olumsuz etkiler de dahil olmak üzere daha yeni tanımlanmıştı ve bu da doğanın somut olmayan yönleriyle daha önce düşündüğünden çok daha fazla şekilde bağlantılı olduğunu açıkça gösterdi.
Makaleye göre, insan refahına olumsuz katkılar, esas olarak CES’lerin bozulması veya kaybı ve özellikle bazı insanların zihinsel sağlığını etkileyebilecek yaban hayatı gürültüsünden rahatsızlık gibi ekosistem hizmetleri aracılığıyla geldi.Ancak diğer yandan, en yüksek pozitif katkılar, ağırlıklı olarak rekreasyon, turizm ve estetik değer yoluyla oluşturulan zihinsel ve fiziksel sağlığa oldu.
Tokyo Üniversitesi Gelecek Girişimler Enstitüsü (IFI) yardımcı öğretim üyesi Alexandros Gasparatos:
İnsanın sağlığını bağımsız olarak etkilemek yerine tanımlanmış yolların ve mekanizmaların genellikle güçlü bir şekilde etkileşimde bulunduğunun özellikle dikkat edilmesi ilginç. Bu, bazı durumlarda olumsuz değişmeler yaratabilir ancak aynı zamanda insan sağlığına birden fazla avantaj sağlamak için yararlanılabilir, önemli pozitif sinerjiler de yaratır.
İncelemenin kapsamlı olmasına rağmen araştırmacılar, özellikle de incelemenin mevcut araştırma ortamındaki boşlukları ortaya çıkardığından, henüz tanımlanmamış daha fazla bağlantı olabileceğini kabul ediyor.
Çalışmanın yazarlarından yardımcı öğretim üyesi Alexandros Gasparatos:
Ekosisteme bağlı topluluklarda ve özellikle de doğayla olan benzersiz ilişkilerini göz önünde bulundurarak geleneksel ve yerli toplumlarda eksik yol ve mekanizmaların mevcut olabileceğini hipotezini kuruyoruz.
Tokyo Üniversitesi Sürdürülebilirlik Bilimi Lisansüstü Programından mezun öğrenci Lam Huynh:
Tanımladığımız bir diğer bilgi boşluğu da insan-doğa ilişkilerinin bu soyut boyutlarıyla ilgili mevcut literatürün genel anlamda toplum sağlığına değil de bireylerin sağlığına odaklanıyor olmasıydı. Bu önemli boşluk, ekosistem yönetimi araştırma ve uygulamalarındaki olası sinerjileri ve üretim dengesini belirleme kapasitemizi engeller.
Takım, CES’lerin Tokyo’nun kentsel alanlarında insan sağlığı üzerindeki etkilerini araştırmak için bir ödenek aldı.
Çalışmanın yazarlarından yardımcı öğretim üyesi Alexandros Gasparatos:
Bu proje, tanımlanan yollardan ve mekanizmalardan bazılarının gerçekten ortaya çıkıp çıkmadığını ve insan sağlığıyla kesişip kesişmediğini test etmek için makul bir takip çalışmasıdır.
Araştırmacılar, bu çalışmanın ve benzer girişimlerin, gerçek dünya üzerinde etki yaratmak için bu karmaşık ve farklı bilgi birikiminden elde edilen önemli bulguların uygulanmasının mümkün olmasını umuyor.
IFI’dan ayrıca çalışmanın ortak yazarı Profesör Kensuke Fukushi umutlarını özetledi:
Doğanın insan sağlığıyla olan çok sayıda bağlantısı ve bunlara arabuluculuk yapan altta yatan süreçleri daha iyi anlamak, karar vericilerin uygun müdahaleler tasarlamalarını sağlar. Bu tür bir koordineli eylem, bu bağlantıların pozitif katkılarından yararlanabilir ve ekosistemleri sürdürülebilir bir şekilde korumak ve yönetmek için başka bir yol haline gelebilir.
Kaynak: https://phys.org/news/2022-08-ways-nature-nurtures-human-well-being.html
Editör: Meryem GÖKOĞLU