Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Tanım

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu (DEHB), tipik olarak çocuklukta başlayan ve kısa bir dikkat süresi (dikkatsizlik), sakin olamama ve hareketsiz kalamama (hiperaktivite) ve zayıf dürtü kontrolü (dürtüsellik) ile karakterize bir davranış bozukluğudur. DEHB’li bazı kişilerin yalnızca dikkatsizlik veya hiperaktivite ve dürtüsellikle ilgili sorunları vardır, ancak çoğu üç özelliğin tamamıyla ilgili sorunlar yaşar.

DEHB’li kişilerde karakteristik davranışlar okul, iş ve başkalarıyla ilişkiler gibi günlük yaşam aktivitelerini engelleyecek kadar sık ​​ve şiddetlidir. Görevlere odaklanamama nedeniyle, dikkati dağılan kişiler kolayca dikkati dağılabilir, unutkan olabilir, sürekli dikkat gerektiren görevlerden kaçınabilir, görevleri organize etmede zorluk çekebilir veya sık sık eşyalarını kaybedebilir.

Hiperaktivite genellikle sık hareketlerle kendini gösterir. Bu özelliğe sahip kişiler, otururken genellikle ayaklarını yere vurur veya ayaklarını yere vurur, uygun olmayan durumlarda (sınıfta olduğu gibi) oturduğu yerden kalkar veya çok konuşur ve diğerlerinin sözünü keser.

Dürtüsellik, sonuçları düşünmeden aceleci eylemlere neden olabilir. Dürtü kontrolü zayıf olan bireyler, hareket etmeden önce sırasını beklemekte, başkalarına ertelemekte veya eylemlerini düşünmekte zorluk çekebilirler.

DEHB olan tüm bireylerin üçte ikisinden fazlasının uykusuzluk, duygudurum veya kaygı bozuklukları, öğrenme bozuklukları veya madde kullanım bozuklukları gibi ek koşulları vardır. Etkilenen bireylerde, iletişim ve sosyal etkileşimde bozulma ile karakterize edilen otizm spektrum bozukluğu veya tekrarlayan ve istemsiz hareketler veya tik adı verilen seslerle karakterize bir bozukluk olan Tourette sendromu da olabilir.

Etkilenen bireylerin çoğunda DEHB yaşam boyu devam eder, ancak bireylerin yaklaşık üçte birinde DEHB’nin belirti ve semptomları yetişkinliğe kadar kaybolur.

Dünya çapında DEHB, çocukların yaklaşık yüzde 5’ini ve yetişkinlerin yüzde 3’ünü etkiler.

Düzinelerce gendeki değişiklikler DEHB ile ilişkilendirilmiştir. Çoğu tanımlanamayan birçok gen varyasyonunun DEHB geliştirme riskini etkilediği düşünülmektedir. Dünya çapında birçok popülasyonda yaygın oldukları için, bu gen varyasyonlarına sahip tüm insanlar bu duruma sahip olmayacaktır. Gen varyasyonlarının birçoğunun sadece küçük bir etkisi vardır ve DEHB’li çoğu insanın çok sayıda ilişkili gen varyasyonuna sahip olduğu düşünülmektedir. Bu varyasyonlar, bireyin bu karmaşık durumu geliştirme riskini belirlemek için çevresel risk faktörleriyle de birleşir. DEHB gelişimine katkıda bulunabilecek çevresel risk faktörleri, hamilelik ve doğum sırasındaki komplikasyonları ve kurşun gibi ağır metallere maruz kalmayı içerir. Genetik ve çevresel faktörlerin DEHB’ye katkıda bulunmak için birbirini nasıl etkilediği açık değildir.

Daha az yaygın olarak, DEHB’ye nadir görülen gen mutasyonları veya kromozom anormallikleri neden olur. Bu durumlarda, DEHB genellikle vücudun birçok bölümünü etkileyen bir sendromun birkaç özelliğinden biridir. Nadir gen mutasyonlarının neden olduğu DEHB’li bireylerin çoğunda, tek bir gendeki mutasyon, bozukluğa neden olmak için yeterlidir.

DEHB ile ilişkili genlerin beynin gelişiminde rol oynadığı düşünülmektedir. Bu genlerden üretilen çeşitli proteinler, sinir hücrelerinin (nöronlar) üretimi, büyümesi veya organizasyonu dahil olmak üzere beyin gelişiminin birçok yönünü etkiler. DEHB ile ilişkili diğer genler, nöronlar arasındaki iletişim için önemli olan proteinler için talimatlar sağlar. Bu proteinlerin bazıları, nöronlar (nörotransmiterler) arasındaki iletişim sinyallerini ileten kimyasalların üretilmesine veya kontrol edilmesine yardımcı olur . Diğer proteinlerin bu iletişimin gerçekleştiği nöronlar (sinapslar) arasındaki bağlantılarda rolleri vardır .

İlişkili genlerdeki değişikliklerin DEHB gelişiminde rol oynadığı spesifik yollar bilinmemektedir. Araştırmalar, DEHB’li kişilerin genellikle düşüncede (biliş), motivasyonda, davranışta ve hareket kontrolünde karmaşık rollere sahip olmak da dahil olmak üzere birçok önemli işlevi olan nörotransmitter dopamin düzeylerinin düşük olduğunu bulmuştur. Beynin belirli katmanları, DEHB olan kişilerde normalden biraz farklı gelişebilir.