Atipik Hemolitik-Üremik Sendromu

İçindekiler

Tanım

Atipik Hemolitik-Üremik Sendrom, öncelikle böbrek fonksiyonunu etkileyen bir hastalıktır. Her yaşta meydana gelebilen bu hastalık, böbreklerdeki küçük kan damarlarında anormal kan pıhtılarının (trombüs) oluşmasına neden olur. Bu pıhtılar kan akışını kısıtlar veya engellerse ciddi tıbbi sorunlara neden olabilir. Atipik Hemolitik-Üremik Sendrom, anormal pıhtılaşma ile ilişkili üç önemli özellik ile karakterize edilir: hemolitik anemi, trombositopeni ve böbrek yetmezliği.

Hemolitik anemi, kırmızı kan hücrelerinin erken parçalanmasıyla (hemoliz geçirir) ortaya çıkar. Atipik Hemolitik-Üremik Sendromunda, kırmızı kan hücreleri küçük kan damarlarındaki önceden oluşmuş pıhtıları sıktıkça parçalanabilir. Bu hücrelerin vücudun yerini alabileceğinden daha hızlı tahrip olması durumunda anemi ortaya çıkar. Bu hastalık beklenmedik bir şekilde soluk cilde (solgunluk), gözlerin ve cildin sararmasına (sarılık), yorgunluğa, nefes darlığına ve kalp ritminde artışa yol açabilir.

Trombositopeni, genellikle kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan hücre parçaları olan dolaşımdaki trombositlerin azaltılmış bir seviyesidir. Atipik hemolitik-üremik sendromlu insanların kan dolaşımında daha az trombosit bulunur, çünkü çok sayıda trombosit anormal pıhtı yapmak için kullanılır. Trombositopeni kolay morarmaya ve anormal kanamaya neden olabilir.

Küçük kan damarlarında pıhtı oluşumunun sonucu olarak, atipik hemolitik-üremik sendromlu insanlarda, tüm vakaların yaklaşık yarısında son dönem böbrek yetmezliğine (SDBY) yol açan böbrek hasarı ve akut böbrek yetmezliği görülür. Bu hayatı tehdit eden komplikasyonlar, böbreklerin sıvıları ve atık maddeleri vücuttan etkili bir şekilde süzmesini engeller.

Atipik hemolitik-üremik sendrom, daha yaygın olan tipik hemolitik-üremik sendromdan ayırt edilmelidir. Bu iki hastalık farklı nedenlere, belirti ve semptomlara sahiptir. Atipik formun aksine tipik forma, Shiga benzeri toksinler adı verilen toksik maddeler üreten bazı Escherichia coli bakteri suşları ile enfeksiyon neden olur. Tipik form şiddetli ishal ile karakterizedir ve çoğunlukla 10 yaşından küçük çocukları etkiler. Tipik form, SDBY’ye yol açan tekrarlayan böbrek hasarı ataklarını içeren atipik formdan daha az olasıdır.

Sıklık

Atipik hemolitik-üremik sendromun görülme sıklığının ABD’de yılda 500.000 insanda 1 olduğu tahmin edilmektedir. Atipik form muhtemelen tipik formdan yaklaşık 10 kat daha az yaygındır.

Nedenler

Atipik hemolitik-üremik sendrom genellikle çevresel ve genetik faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanır. En az yedi gendeki mutasyonların, bu hastalığı geliştirme riskini artırdığı görülmektedir. CFH adı verilen bir gendeki mutasyonlar, en yaygın olanlardır; tüm atipik hemolitik-üremik sendrom vakalarının yaklaşık yüzde 30’unda bulunmuştur. Diğer genlerdeki mutasyonların her biri, vakaların daha küçük bir yüzdesinde tanımlanmıştır.

Atipik hemolitik-üremik sendrom ile ilişkili genler, tamamlayıcı sistem olarak bilinen vücudun bağışıklık siteminin bir kısmını kapsayan proteinlerin üretim emrini verir. Bu sistem, yabancı istilacıları (bakteri ve virüs gibi) yok etmek için, iltihabı tetiklemek için ve hücre ve dokulardan atıkları uzaklaştırmak için birlikte çalışan bir protein grubudur. Tamamlayıcı sistemin dikkatli bir şekilde düzenlenmesi gerekir, böylece yalnızca istenmeyen malzemeleri hedefler ve vücudun sağlıklı hücrelerine saldırmaz. Atipik hemolitik-üremik sendrom ile ilişkili düzenleyici proteinler, gerekli olmadığında tamamlayıcı sisteminin aktivasyonunu önleyerek sağlıklı hücreleri korur.

Atipik hemolitik-üremik sendrom ile ilişkili genlerdeki mutasyonlar, tamamlayıcı sistemin kontrolsüz aktivasyonuna yol açar. Aşırı aktif sistem, böbreklerde kan damarlarını düzenleyen hücrelere saldırır, iltihaplanma ve anormal pıhtıların oluşmasına neden olur. Bu anormallikler böbrek hasarına ve çoğu durumda böbrek yetmezliğine ve SDBY’ye neden olur.

Her ne kadar gen mutasyonları atipik hemolitik-üremik sendrom riskini arttırsa da, araştırmalar hastalığa neden olmak için genellikle yeterli olmadıklarını göstermektedir. Bazı genetik değişikliklere sahip insanlarda, hastalığın belirti ve semptomları bazı ilaçlar (antikanser ilaçları gibi), kronik hastalıklar, viral veya bakteriyel enfeksiyonlar, kanserler, organ nakli veya hamilelik gibi faktörlerle tetiklenebilir.

Atipik hemolitik-üremik sendromuna sahip bazı insanlarda, bu hastalık için bilinen herhangi bir genetik değişiklik veya çevresel tetikleyiciler yoktur. Bu durumlarda, hastalık idiyopatik olarak tanımlanmaktadır.

Kalıtım Modeli

Çoğu atipik hemolitik-üremik sendrom vakası sporadiktir, yani ailelerinde hastalığın belirgin geçmişi olmayan insanlarda görülür. Tüm vakaların yüzde 20’sinden azının ailelerde çalıştığı bildirilmiştir. Hastalık ailesel olduğunda, otozomal dominant veya otozomal resesif kalıtım paterni olabilir.

Otozomal dominant kalıtım, her hücrede değiştirilmiş bir genin bir kopyasının, bozukluk riskini artırmak için yeterli olduğu anlamına gelmektedir. Bazı vakalarda, hastalıktan etkilenen bir kişi etkilenen ebeveynden mutasyon devralır. Bununla birlikte, atipik hemolitik-üremik sendromun otozomal dominant formunda olan çoğu kişinin ailesinde hastalık öyküsü yoktur. Bir gen mutasyonunu miras alan herkes hastalığın belirtilerini ve semptomlarını geliştirmeyeceğinden, etkilenen bir bireyde mutasyonun bir kopyasını taşıyan etkilenmemiş akrabaları olabilir.

Otozomal resesif kalıtım, her bir hücrede bir genin her iki kopyasında da mutasyon olduğu anlamına gelir. Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, ancak bunlar genellikle hastalığın belirtilerini ve semptomlarını göstermezler.