Alkaptonüri

İçindekiler

Tanım

Alkaptonüri, idrarın havaya maruz kaldığında kararmasına neden olan kalıtsal bir hastalıktır. Kıkırdak ve cilt gibi bağ dokularında koyu pigment birikimi olan okronoz da hastalığın bir özelliğidir. Bu mavi-siyah renklenme, genellikle 30 yaşından sonra ortaya çıkar. Alkaptonüri hastalarında, tipik olarak erken yaşlarda başlamak üzere, özellikle omurga ve büyük eklemlerde artrit gelişir. Bu hastalığın diğer semptomları kalp problemlerini, böbrek taşlarını ve prostat taşlarını içerebilir.

Sıklık

Bu hastalık nadirdir ve dünya genelinde 250.000 ila 1 milyon kişiden birini etkiler. Alkaptonüri, (19.000’de 1 civarında görülme sıklığı olan) Slovakya’nın belirli bölgelerinde ve Dominik Cumhuriyeti’nde daha yaygındır.

Nedenler

HGD genindeki mutasyonlar bu hastalığa neden olur. HGD geni, homojenleştirici oksidaz denilen bir enzimin üretilmesi emrini verir. Bu enzim, proteinlerin önemli yapıtaşları olan fenilalanin ve tirozin amino asitlerinin parçalanmasına yardımcı olur (Görsel 1). HGD genindeki mutasyonlar, enzimin bu süreçteki rolünü bozar. Sonuç olarak, fenilalanin ve tirozin olarak üretilen homojenik asit denilen bir madde parçalanır, vücutta birikir. Aşırı homojenik asit ve ilgili bileşikler, bağ dokularında (Görsel 2) birikerek kıkırdak ve cildin kararmasına neden olur. Zamanla, eklemlerde bu maddenin birikmesi, artrite yol açar. Homojenik asit ayrıca idrarla atılır ve havaya maruz kaldığında idrarın koyulaşmasına neden olur.

Görsel 1: Matabolik yol — Görsel 1: Metabolik yol

Kalıtım Modeli

Bu hastalık, otozomal resesif bir kalıtsal kalıtım (Görsel 3) ile ifade edilir; yani bir hücredeki genin her iki kopyası da mutasyona sahiptir. Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, ancak ebeveynler genellikle hastalığın belirtilerini ve semptomlarını göstermezler.