COL4A1 ile İlişkili Küçük Damarlı Beyin Hastalığı

İçindekiler

Tanım

COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığı, COL4A1 ile ilişkili hastalıklar olarak bilinen bir grup rahatsızlığın bir parçasıdır. Bu gruptaki rahatsızlıkların, ince damarlar da dahil olmak üzere çeşitli belirti ve bulguları vardır. COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığı, beyindeki damarların zayıflaması özelliği ile ayırt edilir. Kalp krizi; bu rahatsızlığın ilk belirtisi olmakla birlikte genellikle yetişkinlik döneminin ortalarında ortaya çıkar. Rahatsızlığa sahip bireyler hem beyin kanamasından (hemorajik inme) dolayı hem de beyindeki kan akışının azalmasından (iskemik inme) dolayı inme geçirebilirler ancak inmenin nedeni çoğunlukla beyin kanamasıdır. Ayrıca hayatları boyunca birden fazla kez inme geçirmeleri olasılığı bulunmaktadır. COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığına sahip kişilerde ayrıca lekonsefalopati isimli rahatsızlık da görülmektedir. Lekonsefalopati; MRI yani manyetik rezonans görüntüleme yardımıyla gözlemlenen ve bir beyin dokusu çeşidi olan beyaz sinir dokusunda bozulmaya yol açar. Bu bireyler; nöbet ve (aura ismiyle anılan ve migren ön belirtilerinden olan algısal görme deneyimi eşliğinde) migren ağrıları da geçirebilirler.

COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığına sahip bazı kişilerde Axenfeld-Rieger bozukluğu olarak bilinen bir göz rahatsızlığı da görülmektedir. Gözün renkli bölümü olana irisin yetersiz gelişmesi ve en sonunda yırtılması ile gözbebeğinin gözün merkezinde olmaması, Axenfeld-Rieger bozukluğunun özelliklerindendir. COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığına sahip kişiler, başka göz rahatsızlıkları da yaşayabilirler. Örneğin; katarakt (göz merceğinin bulanıklaşması) ve ağ tabaka atardamar dolaşıklığı (gözün arka tarafındaki ışığa duyarlı dokuda bulunan atardamarların olağandışı biçimde kıvrılmış ve dönmüş olması). Axenfeld-Rieger Bozukluğu ve katarkt, görme bozukluğuna yol açabilir. Ağ tabaka atardamar dolaşıklığı, gözdeki ufacık bir incinme yüzünden bile kanama olmasına neden olabilir. Bu kanama, geçici görme kaybına yol açabilir.

Hastalığın şiddeti, hastalığa sahip bireylerde büyük oranda farklılık gösterir. Bazı bireylerde ise belirti ve bulgular hiç görülmeyebilir.

Sıklık

COL4A1 ile ilişkili küçük-damarlı beyin hastalığı, yaygınlığı net olarak bilinmiyor olmasına karşın ender görülen bir hastalık olduğu bilinmektedir. Bilimsel kaynaklarda elliyi aşkın bireyin bu rahatsızlığa sahip olduğu belirtilmiştir.

Nedenler

İsminden de anlaşılacağı üzere, COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığı, COL4A1 genindeki mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. COL4A1 geni, bir proteinin tip 4 kolajeni olarak bilinen bileşeninin üretimi için gerekli olan yönergeleri sağlar. Tip 4 kolajen molekülleri birbirlerine bağlanarak, protein ağları bloğu oluştururlar. Bu protein blokları, bazal zarların ana bileşenleridir. Bazal zarlar; dokulardaki hücrelerin birbirinden ayrılmasında ve desteklenmesinde görev alan, ince ve çarşaf benzeri yapılardır. Tip 4 kolajen ağları; neredeyse vücuttaki tüm dokularda bulunan bazal zarlarda, önemli bir görevi yerine getirir. Bazal zarlar özellikle damarları kaplamaktadır (damar diziliş ve yayılışı).

COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığına yol açan COL4A1 geni mutasyonları, tip 4 kolajen yapısını bozan bir proteinin üretilmesine neden olur. Bunun sonucunda; tip 4 kolajen molekülleri bağlanamaz ve bazal zarlarda bulunan protein ağları oluşumu gerçekleşmez. Protein ağlarının oluşamaması, bazal zarları kararsız kılar ve bu kararsızlık sonucunda bazal zarların sardığı dokular güçsüzleşir. COL4A1 ile ilişkili küçük damarlı beyin hastalığına sahip kişilerin beynindeki damar dizilimi ve yayılımı zayıflar. Bu zayıflık; damarların kopmasına ve inmeye yol açabilir. Damarların güçsüzleşip kopması, hastalığa sahip bazı bireylerin gözlerinde de gerçekleşebilmektedir.

Kalıtım Modeli

Bu rahatsızlık, otozomal baskın bir şekilde sonraki nesillere aktarılmaktadır. Bir rahatsızlığın otozomal baskın olarak aktarılabilmesi için hücrelerdeki genin yalnızca bir kopyasının bile mutasyona uğramış olması yeterlidir. Çoğunlukla rahatsızlığa sahip bireyin ebeveynlerinden yalnızca biri rahatsızlığa sahiptir. Ender olarak görülse de bazı bireylerin aile geçmişinde rahatsızlığa sahip hiçbir üye bulunmamakta ve bireyin genlerinde gerçekleşen yeni mutasyonlar sonucunda birey rahatsızlığa yakalanabilmektedir.