Merve TELTIK
Günümüzde Organoidler
Mini organlar ya da organoidler tıbbın geleceğinde büyük rol oynamaktadır. Sayısız uygulamaları, her hasta için kişisel tedavilerin geliştirilmesine ve uygulanmasına yardımcı olabilir. Organoidlerin devrimsel gelişimi Utrecht de meraklı bir grup bilim insanı ile başladı. Fakat, organoid araştırmaları patlamaya başladığında: Organoidler gerçekte nedir? Farklı çeşitleri var mıdır? Farklı çeşitleri varsa ne olarak adlandırılmalı? gibi kafa karışıklığı ortaya çıktı. Şimdi dünya çapında bir grup uzman Organoidler nedir ve ne değildir? üzerine ilk fikir birliğini yayınlıyor.
Utrecht Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi profesörü Bart Spee, 6 Mayıs Cell Stem Cell dergisinde ki yayının ilk öncülerindendir. “Organoid araştırmaları artıyor. Bu hücrelerin yapılarının tanımlanması için açık bir tanıma ve tutarlı bir sisteme sahip olmak oldukça önemlidir. Geçmişte, büyümesi kolay hücre hatları 3 boyutlu olarak bir araya getirildi ve organoid olarak adlandırılan hücre topluluğu ortaya çıktı. Fakat, bizim tanımımıza göre o bir organoid değildir. Çünkü, doğada da görüldüğü gibi bazı hücre hatları bireyler arası bütün farklılıkları temsil etmemektedir.
Yeni tanıma göre bir organoid, tümörden elde edilen kanser hücreleri gibi hasta veya sağlıklı dokudan izole edilen birincil hücrelerden oluşmak zorundadır. Bu, bireyler arası bütün doğal farklılıkları iyi bir şekilde temsil etmesini sağlamaktadır ve araştırmacılara, özel hasta gruplarında kesin tedaviler için inceleme yapmalarına imkan vermiştir. Standart hücre hatları bu imkanı sağlayamamaktadır. Standart hücre hatları temel çalışmalar için oldukça uygundur fakat klinik uygulamalar birincil hücrelere dayanan temsili hücre hatlarına gereksinim duyarlar.
Yeni sistemde farklı tür organoidler, tanımlanan karakteristik özelliklerine göre üç kategoriden birinde sınıflandırılırlar. Spee, ” Şimdi ‘karaciğer organoid’ gibi bir şey duyabilirsiniz, fakat karaciğer hepatosit ve kolanjiyosit gibi önemli birçok hücre tipinden oluşmaktadır. Bu yüzden, araştırmacılar ürettikleri organoid sistemini tanımlarken özgül olmaları önemlidir.” diyor.
Geleceğe Yönelik
Erasmus MC Karaciğer Rejeneratif Tıp Enstitüsü profesörü Luc van der Laan, “Sistemlerimizi geleceğe dönük olarak tasarlamalıyız çünkü gelecekte yeni organoid tipleri onu takip edecekler. Şu anda organ tamiri için organoidler ilk klinik uygulama denemelerinde kullanıldığına göre, hangi organoid çeşidinin kullanılıyor olduğunun kesin olarak tanımlanması önemlidir. Bu sebeple, gelecekteki organoidleri sınıflandırmak için birçok kriter geliştirdik. Bizim tanımımız karaciğer, pankreas ve safra kesesi hücre organoidlerine dayanmaktadır fakat bağırsak, beyin ya da deri hücre organoidleri gibi bütün dokular için uygulanabilir.” diyor.
Böylesine dinamik bir alanda belirli bir tanım üzerinde nasıl fikir birliğine varırsınız? Ekip, organoidler üzerine makale yazmış bilim insanlarının büyük çoğunluğuna, tanımla ilgili açık soruların olduğu bir liste gönderdi. Cevaplar temel alınarak tanımı daha da iyileştirilebildi. Spee, “% 85 cevap oranı, dahil olan yüzlerce bilim insanının da iyi bir tanıma duyulan aciliyetin farkında olduğunu gösterir.” diyor. “Daha sonra dünya çapından bilim insanlarıyla yüzlerce saatlik video görüşmeleri yaptık. Bu yöntem oldukça işe yaradı ve patoloji alanı gibi kesin terminoloji için fikir birliğine varılması gereken diğer bilimsel alanlarda da kullanılabilir.” diyerek sözlerini sonlandırdı.
Kaynak: https://phys.org/news/2021-05-organoid.html
Görsel Kaynak: https://news.medsbla.com/medical-news/anaesthesiology/patient-specific-bladder-cancer-organoids-in-treatment/
Editör: Züleyha DEMİRCİ