Cornelia de Lange Sendromu

Tanım

Cornelia de Lange Sendromu, insan vücudunun çoğu bölümünü etkileyen gelişimsel bir bozukluktur. Bu bozukluk, etkilenen bireyler arasında oldukça farklı özellikler gösterir ve bu özellikler nispeten hafiften şiddetliye olacak şekilde sınıflanabilir.

Cornelia de Lange Sendromu, doğum öncesi ve sonrası büyüme yavaşlığının yol açtığı kısa boyluluk ile karakterizedir. Bununla birlikte, sendroma sahip bireylerde genellikle el, kol ve parmak kemiklerinde anomaliler ve orta-ciddi şiddette seyreden zihinsel bozukluk görülmektedir. Bu sendromu taşıyan birçok insan; kavisli tek kaşlar, uzun kirpikler, düşük yerleşimli kulaklar, küçük ve geniş boşluklu dişler ve küçük kalkık burun gibi karakteristik yüz özelliklerine sahiptir. Etkilenen çoğu birey, otizmli bireyler gibi, sosyal etkileşim ve iletişimi etkileyen gelişimsel davranış sorunlara sahiptir. Aşırı vücut kıllanması (hipertrikoz), alışılmışın dışında küçük bir kafa (mikrosefali), sindirim sistemi sorunları, kalp kusurları, göz sorunları ve işitme kaybı gibi problemler Cornelia de Lange Sendromunun ek belirtileri arasındadır. Bu sendroma sahip bazı bireyler, damaklarında yarık damak adı verilen bir açıklıkla dünyaya gelirler.

Sıklık

Cornelia de Lange Sendromunun ortaya çıkış sıklığı tam olarak bilinmese de muhtemelen, 10.000 ila 30.000 yenidoğandan birini etkiler. Hafif veya yaygın olmayan özellikleri taşıyan kişilerin, Cornelia de Lange Sendromuna sahip olduğu anlaşılamayabilir. Bu yüzden, durum muhtemelen tam olarak teşhis edilemez.

Nedenler

Cornelia de Lange Sendromuna en az beş gendeki mutasyonlar sebep olabilir: NIPBL, SMC1A, HDAC8, RAD21 ve SMC3 genleri. Bu bozukluğa sahip bireylerin yarısından fazlasında, NIPBL genindeki mutasyonlara rastlanmıştır. Diğer genlerdeki mutasyonlar ise çok daha az yaygındır.

Bu beş genden üretilen proteinler, doğum öncesi gelişimi yönetmede önemli bir role sahip bir protein grubu olan kohezin kompleksinin yapısına veya işlevine katkıda bulunur.  Hücrelerdeki kohezin kompleksi, kromozomların yapı ve organizasyonunu düzenlemeye, hücrelerin genetik bilgilerini dengelemeye ve hasarlı DNA’yı onarmaya yardımcı olur. Bununla birlikte kohezin kompleksi yüzün, uzuvların ve vücudun diğer bölümlerinin gelişimini yönlendiren genlerin aktivitesini de düzenler.

NIPBL, SMC1A, HDAC8, RAD21 ve SMC3 genlerindeki mutasyonlar, kohezin kompleksin fonksiyonunu zayıflatır. Dolayısıyla erken gelişimin kritik evrelerinde, gen düzenlemesinin bozulmasına yol açar. Bu durum da Cornelia de Lange Sendromuna sebep olur.

Cornelia de Lange Sendromunun özellikleri  ve şiddeti, aynı gen mutasyonuna sahip bireylerde bile büyük ölçüde değişiklik gösterebilir. Araştırmacılar, bireylerdeki belirli semptom ve belirtilerin belirlenmesinde ek olarak genetik veya çevresel faktörlerin önemli olabileceğini tahmin etmektedirler. SMC1A, RAD21 ve SMC3 genlerindeki mutasyonlar, NIPBL genindeki mutasyonlara göre daha hafif semptom ve belirtilere sebep olur. Genellikle, HDAC8 genindeki mutasyonlar; bebeklikte baştaki “yumuşak noktanın” (ön fontanel) geç kapanması, geniş aralıklı gözler ve diş anomalileri gibi daha farklı özelliklere yol açar. Ayrıca, HDAC8 gen mutasyonlarından etkilenen bireyler, NIPBL gen mutasyonundan etkilenenler gibi belirgin zihinsel engellere sahip olabilir.

Vakaların yaklaşık %30’unda Cornelia de Lange Sendromunun sebebi bilinmemektedir. Araştırmacılar, bu duruma sebep olabilecek bilinen beş gende ek değişiklikler ve diğer genlerde mutasyonlar arıyorlar.

Kalıtım Modeli

Cornelia de Lange Sendromuna NIPBL, RAD21 ya da SMC3 genlerindeki mutasyonlar sebep olduğunda, durumun otozomal baskın olarak kalıtıldığı kabul edilir. Otozomal baskın kalıtım, her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının bozukluğa yol açmak için yeterli olduğu anlamına gelir. Vakaların çoğu, yeni gen mutasyonlarından kaynaklanır yani ailelerinde durum öyküsü olmayan bireylerde gerçekleşir.

Cornelia de Lange Sendromuna sebep olan genler, HDAC8 ya da SMC1A ise, durum X’e bağlı baskın bir modelde kalıtsaldır. X’e bağlı Cornelia de Lange Sendromu ile ilgili çalışmalar, her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının bozukluğa sebep olmak için yeterli olabildiğini göstermektedir. Erkeklerin kadınlara göre daha sık ve şiddetli biçimde etkilendiği X’e bağlı çekinik durumların tersine, X’e bağlı baskın kalıtsal modele sahip Cornelia de Lange Sendromu, erkekleri ve kadınları aynı şekilde etkiliyor gibi görünmektedir. Çoğu vaka, HDAC8 veya SMC1A genindeki yeni mutasyonlardan kaynaklanır ve ailelerinde durum öyküsü olmayan bireylerde meydana gelir.

Hastalığın Diğer İsimleri

• BDLS
• Brachmann-de Lange Sendromu
• CdLS
• de Lange Sendromu
• Typus Degenerativus Amstelodamensis

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/cornelia-de-lange-syndrome/

Görsel Kaynak: https://psixoloq.az/uploads/2018-08-06/dcebad676acc70edd762d6d34c84227a.jpg

Editör: Elif Berfin KORGAN