Tay-Sachs Hastalığı

İçindekiler

Tanım

Tay-Sachs Hastalığı, ender ve ırsi görülen beyin ve omurilikteki sinir hücrelerinin kademe kademe tahrip olması ile oluşan bir rahatsızlıktır.

Tay-Sachs Hastalığı en alışılmış şekilde, bebeklik döneminde görünür hale gelir. Bu rahatsızlığa sahip bebekler genel olarak, gelişimleri yavaşladığında ve hareket için kullanılan kasların güçsüzleştiği 3 ila 6 aylık olana kadar normal görünürler. Etkilenen bebekler emekleme, oturma, dönme gibi motor becerilerini kaybederler. Ayrıca, yüksek gürültülere karşı abartılı bir ürkme tepkisi geliştirirler. Hastalık ilerledikçe çocuklarda kasılma nöbetleri, görme, duyma hasarı, zihinsel sakatlık ve felç gibi sorunlar gelişir. Göz muayenesi ile tanımlanabilen bir göz anormalliği olarak adlandırılan kiraz kırmızısı lekeler, bu rahatsızlığın karakteristik özelliğidir. Çocuklar, Tay-Sachs Hastalığı’nın bu sert şeklini çoğunlukla sadece erken çocukluk dönemi içinde yaşarlar.

Tay-Sachs Hastalığı’nın başka şekilleri çok nadir görülür. Belirtiler ve semptomlar çocukluk döneminde, ergenlik çağında ya da yetişkinlik döneminde belli olabilir ve genellikle bebeklik dönemindeki semptomlar daha hafif görülür. Karakteristik özellikler içinde kas zayıflığı, kas koordinasyonu hasarı (ataksi) ve başka hareket problemleri, konuşma problemleri ve zihinsel hastalıklar yer alır. Tay-Sachs Hastalığı’nın geç başlangıçlı formlarında, bu belirtiler ve semptomlar insanlar arasında çeşitlilik gösterir.

Sıklık

Tay-Sachs Hastalığı, genel popülasyonda çok ender görülür. Bu hastalığa sebep olan genetik mutasyonlar, Doğu ve Orta Avrupa popülasyonunda genetik mirasa sahip insanlarda daha yaygın görülmektedir.

Ayrıca bu hastalık için sorumlu olan mutasyonlar, Quebec’in bazı Fransız-Kanada topluluklarında, Pensilvanya’daki Amiş topluluklarında ve Louisiana’nın Cajun popülasyonunda daha sık görülmüştür.

Nedenler

Tay-Sachs Hastalığına HEXA genindeki mutasyonlar neden olur. HEXA geni, beyinde ve omurilikte kritik bir rol oynayan Beta-heksozaminidaz A olarak adlandırılan bir enzimin üretiminden sorumludur. Bu enzim, hücrelerdeki toksik maddeleri yıkan yapılar olan ve geri dönüşüm merkezi olarak hareket eden lizozomlarda tespit edilmiştir. Lizozomların içinde bulunan Beta-heksozaminidaz A, GM2-gangliosid olarak adlandırılan yağlı bir maddeyi yıkmaya yardım eder.

HEXA genindeki mutasyonlar, bu enzimin GM2-gangliosidin yıkımını engelleyen Beta-heksozaminidaz A aktivitesini bozar. Sonuç olarak bu madde toksik seviyelerde, özellikle nöronlarda, beyinde ve omurilikte birikir. GM2 gangliosid artışının neden olduğu ilerleyici hasar, Tay-Sachs Hastalığı’nın belirtilerine ve semptomlarına sebep olan bu nöronların yıkımına neden olur. Çünkü Tay-Sachs Hastalığı, lizozomal fonksiyon enzimini zayıflatır ve GM2 gangliosid artışını kapsadığından bu durum bazen Lizozomal Depolama Bozukluğu ya da GM2 Gangliosidoz adı verilir.

Kalıtım Modeli

Tay-Sachs Hastalığı, otozomal resesif bir modelde kalıtılır. Yani, her bir hücredeki genin her iki kopyaları mutasyona sahip demektir. Otozomal resesif durumdaki bir bireyin ebeveynlerinden her biri, mutasyon geçirmiş genin bir kopyasını taşır fakat tipik olarak durumun belirti ve semptomlarını göstermezler.