Taş Adam Sendromu Nedir?

Tanım

Taş adam sendromu olarak da bilinen fibrodisplazi ossifikans progresif (FOP), dünyada yaklaşık 2.500 kişide bulunan bir organ sisteminin diğerine dönüştüğü bilinen tek tıbbi durumdur. Eskiden Myositis Ossificans Progressiva (yani “kasların kemikleşmesi” ) olarak bilenen bu hastalık tüm bağ dokusunun kemiğe dönüşebileceği öğrenildikten sonra adı günümüzdeki halini almıştır. Bu hastalık 2. kromozomun q (uzun) kolunun 23. ve 24. bölgelerindeki genlerdeki (ACVR1, bu bölgeye bağlanmıştır) bir mutasyonla, dokuların birbirine bağlanmasını sağlayan bağ dokuların bozularak kemikleşmesine neden olan otozomal baskın bir hastalıktır ve hastaların ortalama ömrü 40 yıldır.

ACVR1 Proteini

ACVR1 proteini, iskelet kası ve kıkırdak dahil olmak üzere vücudun birçok dokusunda bulunur. Tipik ossifikasyon  (kıkırdak kemiğin kademeli olarak değiştirilmesi) dahil olmak üzere kemiklerin ve kasların büyümesini ve gelişimini kontrol etmeye yardımcı olur. Bu süreç, doğumdan genç yetişkinliğe kadar normal iskelet olgunlaşmasında gerçekleşir. FOP hastası, bu proteinde 206. pozisyonda amino asit histidin yerine amino asit argininine sahiptir. ACVR1, BMP’lerin sinyallerini iletir. BMP’ler iskelet sisteminin gelişimi ve onarımından sorumludur.

Nedenler

ACVR1 proteinin kritik glisin-serin aktivasyon alanında, proteinin inhibitör ligandını (FKBP12) daha az sıkı bağlamasına ve dolayısıyla BMP/SMAD yolunu aşırı aktive etmesine neden olacak bir değişikliğe neden olur. Bu aşırı aktivasyonun sonucunda, endotel hücrelerinin mezenkimal kök hücrelere ve ardından kemiğe dönüşmesidir. Kemikleşmeye sebep olan gen anne karnından çıkınca devre dışıdır, fakat FOP hastalarında bu gen aktiftir. Bundan dolayı kemikleşme görülmektedir. FOP tipik olarak ilk önce vücudun dorsal, eksenel, kranial ve proksimal bölgelerinde görülür, ardından ise ventral, apendiküler, kuyruk ve distal bölgelere ilerler. FOP hastası olan kişiler genellikle hatalı biçimlendirilmiş ayak başparmaklarıyla doğarlar. Aynı zamanda bu hastaların genelde çocukları olmaz.Fazladan iskelet kemik oluşumu, eklemler etkilendiği zaman hareketlilik kaybına neden olur. Ağzı tam açamama, konuşma ve yemek yemede zorluğa neden olabilir. Bu da zamanla yetersiz beslenmeye yol açabilir. Göğüs kafesi çevresinde akciğerlerin genişlemesini kısıtlayan ekstra kemik oluşumunun bir sonucu olarak solunum güçlüğü yaşayabilirler. Herhangi bir travma, kas şişmesi ve iltihaplanma (miyozit) ataklar darbe gören bölgede kemikleşmeyi tetikleyebilir ve grip gibi viral hastalıklar da daha hızlı kemikleşmeyi tetikleyebilir.

Tedavi

FOP hastalığının kabul edilmiş herhangi bir tedavisi yoktur.  Cerrahi işlemler de bölgede darbe yarattığı için kemikleşmenin daha da hızlanmasına neden olur. Bundan dolayı cerrahi işlemlerde bulunulmamalıdır. Hastalığın ilk aşamalarında iltihabı azaltmak için çene ve daha büyük eklemlerde kortikosteroidler kullanılır. Alevlenmeler aşırı derece ağrılı olacağından dolayı anti-inflamatuarlara, cox-2 inhibitörlerine ve glukokortikoidlere ek olarak güçlü ağrı kesici; kas spazmını önlemek için de kas gevşetici kullanılır.

ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri, ACVR1 üzerinde çalışarak yeni bir antikor geliştirdi ve minimal yan etkileri olan bu antikorun farelerde hastalığın ilerlemesini 6 haftaya kadar geciktirdi. Henüz kesin tedavisi olmayan bu hastalığın araştırmaları devam ediyor.

Kaynaklar:

1. https://medlineplus.gov/genetics/condition/fibrodysplasia-ossificans-progressiva/#resources
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5372410/#:~:text=Fibrodysplasia%20ossificans%20progressiva%20(FOP)%2C,%5B1%2C2%5D%20In%20such
3. https://evrimagaci.org/tas-adam-sendromu-fibrodysplasia-ossificans-progressiva-1336#:~:text=FOP%20yani%20Fibrodysplasia%20Ossificans%20Progressiva,bir%20mutasyon%20sonucu%20zarar%20g%C3%B6rmesidir.
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Fibrodysplasia_ossificans_progressiva
5. https://pivotalmotion.physio/stone-man-syndrome-fibrodysplasia-ossificans-progressiva/
6. https://www.sciencealert.com/scientists-are-closer-to-finding-a-cure-to-the-crippling-stone-man-syndrome

Görsel Kaynak: https://evrimagaci.org/tas-adam-sendromu-fibrodysplasia-ossificans-progressiva-1336

Editör: Selin Su GÜNDÜZ