in

Serebrotendinöz Ksantomatoz

Serebrotendinöz Ksantomatoz: Tanım, Sıklık, Nedenleri, Kalıtım Modeli ve Hastalığın Diğer İsimleri

İçindekiler

Tanım

Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı, lipit moleküllerinin insan vücuduna ait birden fazla kısmında normal olmayacak şekilde birikmesi ve bunun sonucunda da depolanması ile karakterize edilmiş bir sağlık sorunudur.

Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı’na sahip bireyler, belirli yağları özellikle koleterolün farklı formlarını parçalayamaz ve yapı taşlarına ayrılamaz bunun sonucunda parçalanamayan lipit molekülleri hücrelerde ve dokularda birikmeye başlar ve ksantom adı verilen sarı nodüller oluşturmaya başlar. Meydana gelen bu ksantomlar, en çok beyinde ve tendonlarda oluşmakta olup bu bölgelerde en çok bulunmaktadır.

Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı’na sahip hasta bireyler, erken yaşlarda beyinde ksantom birikimi sonucunda nörolojik problemler ile karşı karşıya gelmektedirler. Bu nörolojik sorunlar arasında epileptik nöbetler, harekette sorunlar, dizatri, periferik nöropati, demans, halüsinasyonlar ve depresyonlar olarak sayılmaktadır. Ksantomlar, Sinir Sistemi hücreleri olan nöronları kaplayan, koruyan ve izole eden miyelinlere zarar vererek sinir sistemi ağlarına zarar vermektedir. Normal olmayan seviyelerde lipit birikimi halinde, beyin dokusunda atrofi oluşur ve bu da nörolojik problemlere katkıda bulunmaktadır.

Erken yetişkinlikte, tendonlarda ksantom birikimi oluşmaya başlamaktadır. Ksantomlar, normal olmayan lipit birikimi sonucu meydana gelir ve bu ksantomlar biriktiği bölgede gelişmeye başlamaktadır. Özellikle ellerde, dirseklerde, dizlerde, boyunda ve ayağın topuğunu bacaktaki baldır kaslarına bağlayan aşil tendonundaki tendonlarda gelişime daha müsait olmaktadırlar. Tendonlarda biriken ksantomlar rahatsız edicidir ve tendon esnekliğine müdahale etmektedir. Bu biriken ksantomlar, cildin altında kolayca fark edilmez.

Hastalığa ait başka klinik semptomlar da belirlenmiştir. Bunlar arasında katarakt, kronik ishal, sarılık ve osteoporoz sayılmaktadır. Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı olan bireylerin kalbinde ve akciğerinde de lipit birikimi oluşmaktadır. Bunun sonucunda ise Kardiyovasküler Hastalıklar ve Solunum Hastalıkları tetiklenmektedir. Bir doktor müdahalesi şarttır, eğer zamanında tedavi edilmezse belirtiler daha da kötüleşebilmektedir.

Sıklık

Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı, oldukça nadir ortaya çıkmaktadır. Hastalık, dünya geneline bakıldığında yayılma oranı milyonda bir olarak belirlenmiştir. Ancak Fas Yahudiler’inde daha yaygınlık göstermektedir. Çünkü 108 kişiden 1’sinde Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı gözlemlenmektedir.

Nedenler

CYP2A1 geninde oluşan genetik kusurlar sonucunda meydana gelen mutasyonlar, Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı’nı tetiklemektedir. Bu gen, Sterol 27-hidroksilaz isimli enzimin sentezi için gerekli olan genetik bilgileri kendi bünyesinde barındırarak üretiminden sorumludur. Bu enzim, yağların sindiriminde özellikle de kenodeoksikolik asit adı verilen safra asidinde kullanılan asitleri oluşturmak için kolesterolü parçalamada işe yaramaktadır.

CYP2A1 geninde beliren mutasyonlar, kenodeoksikolik asit oluşturmaya yardım etmeyen, fonksiyonsuz ve normal olmayan bir Sterol 27-hidroksilaz üretimine neden olmaktadır. Neticede diğer moleküller alternatif bir yolak ile sentezine devam edilmektedir. Kolesterolün bir formu olan kolestanolün üretiminin yanı sıra, safra alkollerinin de sentezi gerçekleşmektedir. Kanda kolestanolün ve safra alkollerinin seviyeleri artarken kandaki kolesterol seviyesi stabildir. Kolesterol ve kolestanol seviyeleri beyin ve kalp gibi organlar da dahil olmak üzere, seviyelerinde bir artış gözlemlenmektedir. Vücudun ilgili doku ve organlarında bu denli bir artış ve bu artış sonucu oluşan normal olmayan lipit birikimi, Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı’nın semptomlarını göstermeye başlar.

Kalıtım Modeli

Serebrotendinöz Ksantomatoz Hastalığı’nın kalıtım modeli, otozomal resesiftir. Otozomal resesif kalıtım modelinde, her hücredeki genin her iki kopyasının da mutajenik olduğu anlamına gelmektedir. Hastalığı taşıyan bireylerin anne ve babaları, hastalığa ait mutajenik genin bir kopyasını taşımaktadırlar ancak belirti göstermemektedirler.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

  • Serebral Kolesterol
  • Serebrotendinöz Kolesterol
  • Kolestanol Depolama Hastalığı
  • Kolestanoloz
  • CTX
  • Van Bogaert-Scherer-Epstein Hastalığı

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/cerebrotendinous-xanthomatosis/#inheritance

Görsel Kaynak: https://www.genengnews.com/news/time-to-chew-the-fat-on-lipidomics/

Editör: Elif Berfin KORGAN

Ne düşünüyorsunuz?

5 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir