in

Sevgi DoluSevgi Dolu EntellektüelEntellektüel ÇalışkanÇalışkan

Santral Kor Hastalığı

Santral Kor Hastalığı: Tanım, Sıklık, Nedenler ve Kalıtım Modeli

İçindekiler

Tanım

Santral kor hastalığı, iskelet kaslarını (hareket kaslarını) hedef alan bir hastalıktır. Fark edilmesi zor bir hastalık olmasıyla birlikte aşırı şiddetli düzeylere kadar dayanan değişken kas zayıflığına (güçsüzlüğüne) sebebiyet vermektedir. Hastalığa sahip bireyler arasında kas güçsüzlüğünün oranı aynı aile bireyleri arasında bile değişiklik gösterebilmektedir.

Bu hastalığa sahip olan bireyler, ilerleyici olmayan kalıcı, az oranda kas güçsüzlüğü göstermektedir. Bu güçsüzlük, proksimal kaslarda (vücut merkezine yakın), çoğunlukla ve ciddi oranda omuzlardaki, üst bacaklardaki ve kalçadaki kaslarda etkisini göstermektedir. Bu güçsüzlük bebeklerde ayakta durma, oturma ve yürüme gibi hareket (motor) kabiliyetlerinin gelişimini erteleyebilmektedir. Böyle durumdaki birçok insan herhangi bir destek olmaksızın yürüyebilir. Hasta bireyler, fiziksel aktivite sonrasında (egzersiz toleranssızlığı) miyalji (kas ağrısı) veya yorgunluk yaşayabilmektedir. Santral kor hastalığı, şaşılık ve kifoskolyoz’a (yana kıvrılan yuvarlak üst sırt) sebebiyet vermektedir. Aynı zamanda ayaklarda şekil bozukluğu, kalça çıkığı ve belirli eklemlerin hareketini engelleyen kontraktür olarak da bilinen şekli bozulan eklemlere neden olmaktadır. Hastalığın ileri düzeyde görüldüğü bebekler, yüzlerindeki kaslarda güçsüzlük, hipotoni (çok düşük kas tonusu) ve hayatını riske sokan solunum problemleri ile karşılaşmaktadır.

Görsel 1: Yana doğru yuvarlak üst sırt.

Genellikle santral kor hastalığı olan bireylerde, ameliyat esnasında kullanılan ve diğer farklı istilacı prosedürler esnasında kullanılan ilaçlara karşı ağır tepki (malign hipertermi) gösterme riski yüksektir. Malign hipertermi, ağrı hissini engellemek için kullanılan bazı anestezik havaların tek başına veya cerrahi bir uygulama (süreç) sırasında bireyi kısa süreli olarak felç edici olarak kullanılan bir kas gevşetici ile aynı anda verilmesine cevap olarak meydana gelmektedir. Eğer kötü huylu hipertermi riski taşıyan bireylere bu ilaçlar verilirse kalp hızında artış (taşikardi), hipertermi (vücut sıcaklığının artması), olağan dışı boyutta hızlı nefes alıp verme, rabdomiyoliz (kas liflerinde parçalanma), kas sertliği ve asit artışı-asidoz (kan ve diğer dokularda) görülür. Bu komplikasyonlar hemen tedavi edilmediği durumlarda hayati tehlike riski artar.

Santral kor hastalığı, iskelet kası hücrelerinin merkezinde bulunan merkezi (santral) çekirdeklerden (kor) adını alır. Hastalanan birçok bireyde hücrenin kenarını veya hücrenin uzunluğunu kaplarlar ve düzensizlerdir. Bu anormal bölgeler, mikroskop ile kas dokusuna bakıldığında görülebilmektedir. Santral çekirdekler çoğunlukla az miktarda veya hiç mitokondriye (enerji üreten organel) sahip olmayan hücrelerde bulunmaktadır. Santral çekirdeklerin var olması, doktorların santral kor hastalığını tespit etmesine yardımcı olmasına rağmen kas güçsüzlüğü ve bu hastalığın diğer özellikleri ile nasıl bağlantılı olduğu net değildir.

Görsel 2: Enerji üreten organel; mitokondri.

Sıklık

Santral kor (çekirdek) hastalığının kesin tekrarlanma sıklığı bilinmemektedir. Aynı zamanda konjenital miyopatilerin (erken yaşta zayıflığa neden olan kas bozukluğu) en sık karşılaşılanı olarak düşünülmektedir. Grup olarak konjenital miyopatiler her 100.000 yeni doğanda 6’sını etkilemektedir.

Nedenler

RYR1 geninde meydan gelen mutasyonlar sonucunda santral kor hastalığı oluşmaktadır. RYR1 geni, ryanodin reseptörü 1 olarak adlandırılmakta ve iskelet kaslarında önemli yere sahip olan proteinin üretilmesi için talimatlar sağlamaktadır. İnsan bedeninin uygun şekilde hareket etmesi için bu kasların düzenli bir şekilde kasılıp-gevşemesi gerekmektedir. Kas gerilmeleri (kasılmaları), iyonların (yüklü atomların) kas hücrelerine doğru ilerlemesiyle tetiklenmektedir. Ryanodin reseptörü 1 proteini, kas hücrelerinde depolanmış yüklü kalsiyum atomlarını serbest bırakan bir kanal oluşturmaktadır. Kas hücrelerinde yüklü kalsiyum atomlarının oranındaki artış, kas liflerini gerilmeye (kasılmaya) organize ederek vücudun hareket etmesine imkan sağlamaktadır.

RYR1 geninde meydana gelen mutasyonlar, ryanodin reseptörü 1 proteinin yapısını ve meydana getirdiği yüklü kalsiyum atomlarının kanalını farklılaştırmaktadır. Anormalleşen bu kanal, yüklü kalsiyum atomlarının olağan akışını değiştirir. Özellikle, yüklü kalsiyum atomları anormal kanaldan yavaş-sürekli olarak sızar veya yüklü kalsiyum atomları gereken zamanda kanaldan geçemez. Yüklü kalsiyum atomlarının taşınımında meydana gelen bu bozukluk, kasların olağan düzende kasılmasını engelleyerek, santral kor hastalığının karakteristik kas güçsüzlüğüne sebebiyet vermektedir.

Kalıtım Modeli

Santral kor hastalığı genellikle otozomal baskın modelle kalıtılır. Bu model her hücredeki farklılaştırılmış genin bir kopyasının bozukluğa sebebiyet vermesi için yeterli olduğudur. Bazı koşullarda, mutasyona sahip bir ebeveyn, bu mutasyonu çocuğuna devreder. Diğer durumlarda gendeki yeni mutasyonlar sonucu meydana gelebilir. Bu durumlar, ailelerinde herhangi bir bozukluk söz konusu olmayan bireylerde görülmektedir.

Görsel 3: Etkilenen tek ebeveynden yeni doğanlara kalıtımı.

Santral kor hastalığı, daha az sıklıkta otozomal çekinik bir modelle de kalıtılır. Bu model her hücredeki genin her iki kopyasının da farklılaşmış olduğudur (mutasyon). Genellikle, otozomal çekinik hastalığı olan bir bireyin her iki ebeveyninde de mutasyona uğramış genin bir kopyası mevcuttur, fakat hastalığın belirti ve semptomlarını göstermezler. Ayrıca RYR1 gen mutasyonunu taşıyan bireylerde malign hiperterminin görülmesi yüksek oranda risklidir.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

  • CCD
  • CCO
  • Merkezi çekirdek miyopati
  • Miyopati, merkezi çekirdek
  • Çekingen hastalığı
  • Çekingen-Magee sendromu

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/central-core-disease/

Görsel Kaynak: https://bireyselperformans.blogspot.com/2019/05/kisa-zamanda-guclu-nasil-olunur.html

Editör: Meryem Melisa KAR

Ne düşünüyorsunuz?

15 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir