Rahim Ağzı Kanserinin Yan Etkileri Nasıl Yönetilir?

Tanım

Rahim ağzı kanseri tedavisinden sonra iyileşmek biraz zaman alacaktır. Kanser sizi duygusal ve fiziksel olarak etkileyebilir.

Bazı kadınlarda tedavinin yan etkileri görülürken bazı kadınlarda bu yan etkiler görülmez. Yan etkiler birkaç ay veya nadiren de olsa uzun yıllar sürebilir veya kalıcı olabilir.

İdrara Çıkma Alışkanlığında Değişim Nasıldır?

Ameliyat ve radyoterapiden sonra idrara çıkma alışkanlığınız değişebilir. Daha sık ve acele bir şekilde idrara çıkmanız gerekebilir. Öksürürken, hapşırırken, gülerken, ağır bir şey kaldırırken veya kendinizi zorladığınızda idrarınızı kaçırabilirsiniz. Bu duruma üriner inkontinans denir ve bu durumu kontrol etmenin birkaç yolu vardır:

• İdrara çıkma sıklığınızı kontrol etmeniz için gereken kasları güçlendirebilirsiniz
• Mesane pedleri kullanabilir ve herhangi bir sızıntıyı önleyebilirsiniz. Bu ayrıca sizin mahçup olmanızı önler.
• Konsantis hemşiresine ya da fizyoterapiste danışabilirsiniz. Size mesanenizi eğitmeniz için bir program hazırlayabilirler. Bu konuda doktorunuza danışabilirsiniz.

Radyoterapiden sonra bağırsak ve mesanedeki kan damarları kolayca çatlayabilir. Bu çatlamadan dolayı aylar veya yıllar sonra bile idrarda ve dışkıda kan görülebilir. Bu durumla karşılaşırsanız doktorunuza haber veriniz.

Dışkılama Alışkanlığında Değişim Nasıldır?

Ameliyat ve radyoterapiden sonra dışkılama alışkanlıklarınız değişebilir. Kabızlık çekebilir, ishal olabilir veya gaz sıkışmasından dolayı karnınız ağrıyabilir. Radyoterapi, rektumun astarına zarar verir ve o bölgede iltihaplanma ve şişme olur. Buna radyasyon proktiti denir.

Radyasyon proktiti olma riski düşüktür fakat dışkıda kan olması, sık ishal olmak, acil dışkılama ihtiyacı ve bağırsak hareketlerinde kontrol kaybı yani dışkı kaçırma gibi semptomları olabilir.

Bu semptomları başka nedenlerle yaşayabilirsiniz, eğer yaşarsanız, doktorunuza bildirmelisiniz.

Dışkılama Alışkanlıklarındaki Değişimin Üstesinden Gelmek İçin Öneriler:

• Karın ağrısını veya gaz sıkışmasını azaltmak için nane veya papatya çayı içebilirsiniz.
• İshalden dolayı kaybedilen sıvıyı geri almak için veya kabız olmuşsanız dışkıyı yumuşatmak için bol su içmelisiniz.
• Alkolden uzak durun ve içinde kafein olan kahve, kola gibi içecekleri tüketmeyin.
• Pelvik taban kaslarınızı ve anal kaslarınızı güçlendirmek için bir kadın sağlığı fizyoterapistiyle görüşün. Size yaptıracakları egzersizler bağırsak hareketlerinizin kontrolünde yardımcı olacaktır.
• Ne yiyebileceğiniz hakkında bir doktorla veya diyetisyenle konuşun ya da kullanabileceğiniz ilaçları sorun. Çözünebilir lif takviyesi almanızı önerilebilir.

Yorgunluk

Radyoterapi ve kemoterapi tedavisi aldıysanız, yorgunluk sık görülen etkilerindendir. Tedavi sırasında ve sonrasında yorgun olmanız normaldir. Yorgunluk, tedavi bittikten sonra birkaç ay hatta yıllarca devam edebilir.

Yorgunluk, sadece kanser tedavisinin bir yan etkisi değildir. Tedavi için hastaneye veya kliniğe giderken yolda geçirdiğiniz zaman da sizin için yorucu olabilir. Tedavi sırasında çalışıyorsanız veya baktığınız bir aileniz varsa, bu sorumluluklarda sizi yorabilir.

Doğurganlık

Rahminiz alınırsa veya rahminize ve serviksinize radyoterapi uygulanıyorsa, çocuk sahibi olamazsınız veya hamile kalamazsınız. Bu tedavilere başlamadan önce doktorunuza veya kadın doğum uzmanınıza hangi seçeneklerinizin olduğunu sorun.

Çocuk istemiyor olabilirsiniz veya aileniz olabilir fakat üreme organlarınızın alınacağını veya artık çalışmayacaklarını duymak sizin için üzücü olabilir. Duygularınız hakkında bir danışmanla veya jinekolojik onkologla görüşmek yardımcı olabilir.

Doğurganlığı Korumanın Yolları Nedir?

• Menopoza girmediyseniz bu konuda doktorunuza danışabilirsiniz. Yumurtalarınızı ve embriyoları dondurabilirsiniz, bu şekilde gelecekte kullanılabilirler. Dondurulan yumurtalar ve embriyo eğer hala sağlıklı bir rahminiz varsa oraya yerleştirilebilir veya bir taşıyıcı anne bulunabilir.
• Tedavi olarak sadece serviksin alındığı trakelektomi ameliyatı bir seçenek olabilir. Bu ameliyattan sonra hamile kalmanız mümkündür fakat düşük yapma ve bebeği erken doğurma riskiniz vardır. Doktorunuza sorarak daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.

Lenfödem Nedir?

Pelvik bölgesine cerrahi bir işlem veya radyoterapi uygulandıysa, lenf sıvısı olması gereken şekilde boşaltılamaz ve bacaklarda veya genital bölgede şişme yaşanabilir. Bu duruma lenfödem denir. Tedavi sırasında veya sonrasında ortaya çıkabilir.

Cildinize iyi bakmalı, vücudunuzun alt bölgelerini yaralamaktan veya enfeksiyondan korumalı ve lenfödem semptomlarını olabildiğince erken kontrol altına almalısınız. Hafif lenfödem genelde egzersiz, iyi cilt bakımı ve kompresyon çorabı ile düzelir. Lenfödem konusunda eğitim almış bir fizyoterapist size daha iyi tavsiye verecektir.

Menopoz Nedir?

Yumurtalıklarınız radyoterapi ve kemoterapiyle zarar gördüyse veya ameliyatla alındıysa, vücudunuz artık östrojen ve progesteron hormonlarını üretmeyecektir. Bu durumda adetiniz duracaktır ve menopoza girmiş olacaksınız. Menopoz genelde 45-55 yaşlar arasında başlar ve doğal bir süreçtir.

Kanser tedavisinin neden olduğu menopoz semptomları doğal olan menopozdan daha şiddetlidir çünkü vücudunuzun hormon seviyelerindeki düşüşe alışmak için vakti olmaz. Semptomlar arasında sıcak basması, ruh hali değişikliği, uykusuzluk ve vajinal kuruluk vardır. Menopoz vücutta başka değişimlere de neden olabilir:

• Düşük libido- Sekse ilginiz azalabilir.
• Osteoporoz(kemik erimesi)- Kemikleriniz zayıflayabilir ve daha kırılgan hale gelebilirler.
• Yüksek kolesterol
• Kalp hastası olma ve felç kalma riskinizi arttırır.

Hormon replasman tedavisi (HRT) adı verilen menopoz hormon tedavisi (MHT), genellikle yumurtalıkların ürettiği hormonları vücudunuza geri veren ilaçlardır. Bu tedavi menopoz semptomlarını tedavi edebilir ve kemik erimesinin önlenmesine yardımcı olabilir. MHT’nin riskleri ve yararları hakkında doktorunuzla konuşmalısınız.

Menopoz Semptomları Nasıl Kontrol Edilir?

• Doktorunuzla kemik erimesini önlemek için konuşun ve ondan kemik yoğunluğu testi yaptırmak isteyin. Ayrıca düzenli egzersiz yapmak kemiklerinizi güçlendirecektir.
• Doktorunuzdan kolesterol seviyenizi ölçmesini isteyin. Eğer yüksekse düzenli spor ve dengeli beslenmek yardımcı olacaktır. Kolesterol seviyeniz normale dönmezse, kolesterol düşürücü ilaçlar için doktorunuza danışın.
• Doktorunuz size uygun egzersiz ve bir diyet programı hazırlayabilir.
• Eğer sigara içiyorsanız, bırakma konusunda doktorunuza danışın.
• Stresi azaltmak ve semptomları kontrol etmek için meditasyon yapabilirsiniz.
• Devam eden semptomlarınız varsa, doktorunuzdan uzman bir menopoz kliniğine sevk edilmeyi talep edin.

Cinsellik ve Yakınlaşma Üzerine Etkisi Nasıldır?

Rahim ağzı kanseri olmak cinselliğinizi etkileyebilir. Bu etkiler ve hissettiğiniz değişiklikler tedaviniz ve yan etkilerine, bir partneriniz olup olmadığına ve genel olarak kendinize olan güveninize bağladır.

Düşük Libido Nedir?

Tedaviniz sırasında ve sonrasında sekse olan ilginiz azalabilir ve isteğiniz kaybolabilir, bu durum sıklıkla olur. Nedenleri arasında kanser olma endişesi ve tedavinin yan etkileri vardır.

Seks yapmak istemiyorsanız veya bu konuda rahatsız hissediyorsanız bu durumu partnerinize söylemelisiniz. Genelde rahat bir seks yapmanız biraz zaman alır. Masaj ve sarılma gibi farklı yakınlaşma yolları deneyebilirsiniz.

Vajinadaki Değişiklikler Nedir?

• Rahim ağzı kanserinin asıl yan etkisi vajinanızda olacaktır. Yumurtalıklar ameliyat veya radyoterapiden etkilenmişse artık östrojen üretemezler. Bu, vajinanızın çok kurumasına neden olur ve cinsel ilişki sırasında kolayca genişleyemez.
• Pelvik bölgesine uygulanan radyoterapi vajinanın dokusunu etkiler. Bu etki vajinanın elastikiyetini kaybetmesine ve daralmasına neden olabilir. Buna servikal stenol denir. Vajinanızdaki değişiklikler cinsel penetrasyonu zorlaştırıyor veya acı veriyorsa, boşalmanın ve orgazm olmanın başka yollarını aramalısınız.

Cinsel Yaşamınızdaki Değişiklikleri Kontrol Etmek Nasıldır?

Cinsel Değişiklikler Nedir?

• Fiziksel değişikliklere alışmak için kendinize zaman tanımalısınız.
• Cinsel yaşamınızı değiştiren yan etkileri kontrol etmek için doktorunuza danışabilirsiniz. Vajinadaki rahatsızlık ve kuruluk için homon kremleri ve vajinal nemlendiriciler kullanmanızı önerebilir.
• Libidonuzdaki değişimleri partnerinizle paylaşabilirsiniz, bu sayede nasıl hissettiğinizi anlayabilir. İkinizin de sabırlı olması gereklidir.
• Boşalmak için dokunmayı, sarılmayı ve öpmeyi deneyebilirsiniz. Ayrıca göğüsleri, iç uylukları, ayakları ve kalçayı okşamayı da deneyebilirsiniz.
• Parfüm, yağ ve gliserin içermeyen su veya silikon bazlı vajinal kayganlaştırıcılar kullanabilirsiniz.

Vajinadaki Değişiklikler Nelerdir?

• Vajinanızı açık ve esnek tutmaya çalışın. Bu şekilde cinsel ilişki daha rahat olacaktır. Ayrıca doktorunuzun düzenli rahim ağzı testlerini ve vajinal muayene yapmasını kolaylaştıracaktır.
• Doktorunuz vajina duvarlarınızın açık ve esnek kalması için vajinal dilatör kullanmanızı önerebilir. Vajinal dilatör plastik ve silikondan yapılan tüp şeklinde bir cihazdır. Doğru kullanımı ve boyutu öğrenmek için doktorunuza danışabilirsiniz.
• Düzenli ve nazik bir şekilde cinsel ilişkiye girmekte vajinayı genişletmeye yardımcı olabilir. Vajina kuruluğundan dolayı rahatsızlık hissediyorsanız kayganlaştırıcı kullanabilirsiniz.
• Cinsel aktiviteye devam etmek için daha fazla desteğe ihtiyacınız varsa, doktorunuzdan bir cinsel terapist veya psikolog tavsiyesi alabilirsiniz.

Kontrol Amaçlı Randevular

Tedaviniz bittikten sonra, sağlık durumunuzu kontrol etmek, yan etkileri yönetmek ve kanserin tekrar etmediğini veya yayılmadığını kontrol etmek için düzenli randevularınız olacaktır.

İlk birkaç yıl muhtemelen 3-6 ayda bir kontrole gideceksiniz.

Bu randevularda, genelde pelvisiniz muayene edilecektir ve bir HPV testi veya sıvı bazlı sitoloji testi yapılacaktır. Kan testleri, röntgen, CT veya PET-CT taraması yaptırabilirsiniz.

Bazı insanlarda rahim ağzı kanseri nüksedebilir yani tekrar edebilir. Bu nedenle düzenli kontrole gitmek ve herhangi bir belirtiyi anında doktora bildirmek çok önemlidir. Kanser nüks ederse, kanseri ortadan kaldırmak veya büyümesini engellemek için genelde size daha fazla tedavi önerilir.

İlk tedavinizde radyoterapi gördüyseniz, daha fazla radyoterapi göremeyebilirsiniz. Tekrar etmiş kanseri tedavi etmek için yeni ilaçlar klinik deneyler yoluyla elde edilebilir.

Doktorunuza Sorabileceğiniz Sorular

Doktorunuza soru sormak tedaviniz hakkında bilinçli olmanızı sağlayacaktır. Aşağıdaki soruları sorabilirsiniz:

Teşhis Nasıl Konulmaktadır?

• Ne tür bir rahim ağzı kanserine sahibim?
• Kanser yayıldı mı? Eğer yayıldıysa, nereye yayıldı? Ne kadar hızlı büyüyor?
• Bu kanser için en yeni testler ve tedaviler bu hastanede yapılıyor mu?
• Tedavime multidisipliner bir ekip dahil olacak mı?
• Bu kanser türü için klinik kılavuzlar var mı?

Tedavi Nasıldır?

• Hangi tedaviyi önerirsiniz? Önerdiğiniz tedavinin amacı nedir?
• Benim için başka tedavi seçenekleri var mı? Eğer yoksa, neden?
• Eğer tedavi olmazsam, neler olabilir?
• Bir karar vermem için ne kadar süreye sahibim?
• İkinci bir görüş alabilmem için birini önerir misiniz?
• Tedavim ne kadar sürecek? Bu süre boyunca hastanede kalmam gerekecek mi?
• Benim sigortamın karşılamadığı ve benim ödemem gereken harcamalar olacak mı? Ödeyemezsem maliyet düşürülebilir mi?
• Tedavinin işe yarayıp yaramadığını nasıl bilebiliriz?
• Katılabileceğim herhangi bir klinik deney veya araştırma çalışması var mı?

Yan Etkiler Nelerdir?

• Tedavilerin riskleri ve olası yan etkileri nelerdir?
• Bu yan etkiler ani mi, geçici mi yoksa uzun süreli midir?
• Çok ağrım olacak mı? Eğer olursa bu konuda ne yapılabilir?
• Tedavim sırasında çalışabilir, araba kullanabilir ve günlük aktivitelerimi yapabilir miyim?
• Tedavi cinsel hayatımı etkiler mi?
• Tedavi hamile kalmamı ve doğurmamı etkiler mi? Doğurganlığımı hangi yollarla koruyabilirim?
• Tedavi sırasında veya sonrasında diyetimi veya fiziksel aktivitelerimi değiştirmeli miyim?

Tedavi Sonrası Nasıldır?

• Tedavi sonrası hangi sıklıkla kontrole gitmem gerekecek? Bu kontroller için kime gitmeliyim?
• Kanser nüksederse bunu nasıl anlayabilirim? Hangi tedavileri yaptırabilirim?

Kaynak: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/cervical_cancer/cervical-cancer-side-effects.html

Görsel kaynak: https://technofaq.org/posts/2019/07/medical-use-of-steroids-all-you-need-to-know/

Editör: Selin Su GÜNDÜZ