Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliği

İçindekiler

Tanım

Bebeklik döneminde başlayan, sinir sistemi fonksiyonlarının (nörodejenerasyon) bozulmasına neden olan bir hastalıktır. Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliği olan yenidoğanlar, zayıf kas tonusu (hipotoni) ve nöbetlere sahiptir. Geniş aralıklı gözler (hipertelorizm), düşük bir burun köprüsü ve düşük ayarlı kulaklar içeren olağan dışı yüz özelliklerine sahip olabilirler. Etkilenen bazı kişilerde, ekstra el parmakları veya ayak parmakları (polidaktili (Görsel 1)) veya genişlemiş karaciğer (hepatomegali) ortaya çıkar.

Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliği olan çoğu bebek yürümeyi ve konuşmaya başlamayı öğrenir ancak genellikle 1 ile 3 yaş arasında başlayan bu becerilerde (gelişimsel gerileme) kademeli bir kayıp yaşarlar. Durum kötüleştikçe, etkilenen çocuklar, abartılı refleksler (hiperrefleksi), artmış kas tonusu (hipertoni), daha şiddetli ve tekrarlayan nöbetler (epilepsi) ve görme ve işitme kaybı geliştirir. Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliği olan çocukların çoğu, erken çocukluk dönemlerinde hayatta kalamazlar.

Sıklık

Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliği nadir görülen bir hastalıktır. Yaygınlığı tam olarak bilinmemektedir. Tıp literatüründe, sadece birkaç düzine vaka tanımlanmıştır.

Nedenler

Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliği, Peroksizomal Düz Zincirli Asil-CoA Oksidaz adı verilen bir enzimin üretim emrini veren, ACOX1 genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Bu enzim, peroksizom adı verilen, birçok farklı maddeyi parçalayan çeşitli enzimler içeren kese benzeri hücre yapılarında (organeller) bulunur. Peroksizomal Düz Zincirli Asil-CoA Oksidaz enzimi, çok uzun zincirli yağ asitleri (VLCFA’lar) olarak adlandırılan bazı yağ moleküllerinin parçalanmasında rol oynar. Özellikle, peroksizomal yağ asidi beta-oksidasyon yolu adı verilen bir işlemin ilk basamağında yer alır. Bu işlem VLCFA molekülleri asetil-CoA adı verilen, peroksizomlardan hücre tarafından yeniden kullanılmak üzere taşınan bir moleküle dönüştürülene kadar iki karbon atomu ile tek seferde kısaltır.

ACOX1 gen mutasyonları, Peroksizomal Düz Zincirli Asil-CoA Oksidaz Enzimi’nin VLCFA’ları verimli bir şekilde parçalamasını önler. Sonuç olarak, bu yağ asitleri vücutta birikir. VLCFA birikiminin Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliğinin belirli özelliklerine nasıl yol açtığı tam olarak belirgin değildir. Ancak, araştırmacılar anormal yağ asidi birikiminin sinir sistemindeki iltihapları tetiklediğini, sinirleri koruyan ve sinir uyarılarının etkin şekilde iletilmesini sağlayan örtü olan miyelinin parçalanmasına neden olduğunu ileri sürmektedir. Miyelinin tahrip olması, beyinde ve omurilikte miyelin içeren doku kaybına (beyaz madde) yol açar; beyaz cevher kaybı lökodistrofi olarak tanımlanmaktadır. Lökodistrofi, Peroksizomal Asil-CoA Oksidaz Eksikliğinde meydana gelen nörolojik anormalliklerin gelişmesinde rol oynar.

Kalıtım Modeli

Bu durum otozomal resesif bir modelde (Görsel 2) kalıtsaldır, yani her bir hücredeki genin her iki kopyası da mutasyonlara sahiptir. Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin, ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır ancak bunlar genellikle durumun belirtilerini ve semptomlarını göstermezler.