Norovirüs

Tanım

Gastroenterit Hastalığı’nın en yaygın nedeni, Kış Kusma Böceği olarak da bilinen Norovirüs’tür. Kansız ishal, kusma ve mide ağrısı bilinen enfeksiyon belirtileridir. Ateş veya baş ağrısı da olası yan etkilerdir. Semptomlar normalde maruziyetten 12 ila 48 saat sonra ortaya çıkar ve iyileşme genellikle 1 ila 3 gün sürer. Dehidrasyon özellikle gençlerde, yaşlılarda ve ciddi sağlık sorunları olanlarda yaygın bir komplikasyondur.

Fekal-oral yol, virüsün yayılmasının en yaygın yoludur. Bu, bozuk yiyecek veya kirli suyun yanı sıra kişiden kişiye temasın bir sonucu olabilir. Ayrıca kontamine yüzeyler yoluyla veya enfekte bir kişinin kusmuğundan da hava ile bulaşabilir. Sağlıksız yiyecek hazırlama ve yakın çevreler ile paylaşma da bir bakıma risk faktörlerindendir. Semptomlar genellikle, tanı koymak için kullanılır. Doğrulayıcı testler normalde erişilebilir değildir ancak Halk Sağlığı Kuruluşları, salgınlar sırasında bunu üstlenebilir.

Kontamine yüzeylerin temizliği bulaşı önleme için esastır. Norovirüs, zarfsız bir virüs olduğundan konuyla ilgili NHS web sayfasına göre alkol bazlı el dezenfektanları buna karşı etkisizdir. Norovirüsün bir aşısı veya spesifik bir tedavisi yoktur. Yeterince sıvı içmek veya intravenöz sıvı almak gibi destekleyici bakım, tedavi planının bir parçasıdır. Diğer kafeinsiz veya alkolsüz içecekler de yardımcı olsa da ağızdan rehidrasyon solüsyonları alınması en iyi sıvılardır.

Norovirüs, dünya genelinde yılda 685 milyon hastalık vakasına ve 200.000 ölüme neden oluyor. Hem sanayileşmiş hem de az gelişmiş ülkelerde yaygındır. En savunmasız olanlar, yoksul ülkelerde yaklaşık 50.000 ölümden sorumlu olan beş yaşın altındaki çocuklardır maalesef. Kış aylarında, Norovirüs Hastalıkları daha olasıdır. Özellikle yakın çevrede yaşayan kişilerde salgınlar, daha sık görülür. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki tüm gıda kaynaklı hastalık salgınlarının yarısından fazlasından sorumludur. Virüs, adını 1968’de bir salgın yaşayan Norwalk, Ohio’dan alıyor.

Belirti ve Bulgular

Mide bulantısı, kusma, sulu ishal, karın ağrısı ve bazı durumlarda tat kaybı, Norovirüs Enfeksiyonu’nun tüm belirtileridir. Norovirüse maruz kaldıktan sonra, bir kişi genellikle 12 ila 48 saat sonra Gastroenterit semptomları geliştirir. Uyuşukluk, halsizlik, kas ağrıları, baş ağrıları ve düşük dereceli ateş olası semptomlardır. Çoğu durumda, hastalık kendi kendini sınırlar ve ciddi boyutta bir hastalık nadirdir. Bu virüs zararsız olmasına rağmen, nadiren zararlıdır çünkü virüse yakalanan çoğu insan, iki ila üç gün içinde tamamen iyileşir.

Norovirüs, yaygın değişken immün yetmezliği olanlar veya bir organ nakli sonrasında Bağışıklık Sistemleri azalmış olanlar gibi bağışıklığı baskılanmış kişilerde, uzun süreli enfeksiyona neden olabilir. Bu enfeksiyonlar, semptomsuz olabilir veya semptomlara neden olabilir. Kalıcı enfeksiyonlar, aşırı durumlarda Norovirüs ile İlişkili Enteropati, Bağırsak Villöz Atrofisi ve Malabsorpsiyon ile sonuçlanabilir.

Viroloji

Bulaşma

Norovirüsler, doğrudan kişiden kişiye (bildirilen tüm salgınların %62’si ya da %84’ü) ve dolaylı olarak kontamine su ve yiyecekler yoluyla yayılır. Aşırı derecede bulaşıcıdırlar ve bir enfeksiyona yirmi kadar az virüs parçacığı neden olabilir (bazı araştırmalar en az beş tane olduğunu öne sürer).

Hastalığı olan kişiler kustuğunda, aerosol haline getirilebilir ve kusma veya ishal varsa tuvalet sifonu ile de aerosolize edilebilir yani gaz yayılabilirler. Enfeksiyon temizlenmiş olsa bile, kusma olayının yakınında yiyecek tükettikten veya havayı teneffüs ettikten sonra da ortaya çıkabilir. Semptomlar geçtikten sonra bile virüsler dökülmeye devam eder ve bulaşma enfeksiyondan haftalar sonra tespit edilebilir.

Özellikle kusma, enfeksiyonu yaymak için iyi bir yol ve hava yoluyla bulaşmaya izin vererek bulaş riskini arttırır. Bir olayda, bir restoranda yayılan virüsü kusan bir kişinin daha sonra, açıklanamayan birçok gıda zehirlenmesi olayının kaynağı olabildiği düşünülmüştür.

Aralık 1998’de 126 kişi altı masaya oturdu ve bir kadın yere kustu. Personel hızla temizlenirken insanlar yemeye başladı. Diğerleri üç gün sonra rahatsızlanmaya başladı. 52 kişi ateş ve mide bulantısından kusma ve ishale kadar değişen semptomlar bildirdi. Nedeni hemen keşfedilmedi. Araştırmacılar oturma düzenini incelediler ve hasta kadınla aynı masada oturanların %90’ından fazlasının daha sonra rahatsızlandığını keşfettiler. Başka masalarda oturan kişilerin enfeksiyon kapma tehlikesi, hasta kadına yakınlıklarıyla doğru orantılıydı. Yakındaki bir masadaki konukların %70’inden fazlası hastalanırken, restoranın karşı tarafındaki bir masada enfeksiyon oranları %25’te kaldı. Salgın için Norwalk benzeri bir virüsün neden olabileceği düşünüldü (Norovirüs). Kusma iletiminin diğer vakaları sonunda keşfedildi.

Ek hijyen önlemleri uygulanmadan önce, Hollanda’daki uluslararası bir keşif etkinliği sırasında Gastroenteritli her kişi, ortalama 14 kişiye bulaştırdı. Bu gelişmiş güvenlik önlemleri alındıktan sonra bile enfekte bir kişi ortalama 2,1 kişiye daha bulaştırdı. ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından New York Eyaleti’ndeki 11 salgın üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, 7 salgında insandan insana bulaştan, ikisinde gıda kaynaklı, birinde su kaynaklı ve birinde de bilinmeyen nedenden şüphelenildi. Belediye kaynaklarından, kuyulardan, eğlence göllerinden, yüzme havuzlarından ve buz makinelerinden gelen suların tümü, su kaynaklı salgınların potansiyel kaynaklarıdır.

Norovirüs Salgınları ile en sık bağlantılı yiyecekler arasında, kabuklu deniz ürünleri ve salata unsurları bulunur. Uygun şekilde ısıtılmamış (75 °C’den (167 °F) düşük) kabuklu deniz hayvanlarını yemek, sizi Norovirüs kapma riskine sokar. Enfekte gıda çalışanları, kabuklu deniz ürünleri dışındaki gıdaları kontamine edebilir. Birçok Norovirüs Salgını, etkilenen tek bir kişi tarafından temas edilen yiyeceklerle bağlantılıdır.

Mart ve Ağustos 2017 arasında Quebec, Kanada’da bir Norovirüs Salgını 700’den fazla kişiyi hasta etti. CFIA Gıda Kontrol Ajansı soruşturmasına göre, suçlu Çinli bir tedarikçi olan Harbin Gaotai Food Co Ltd’den ithal edilen dondurulmuş ahudududan kaynaklandığı bulundu ve Kanadalı yetkililer tarafından ihraç edildi.

Sınıflandırma 

Norovirüsler (NoV), Caliciviridae ailesine ait zarfsız, tek sarmallı pozitif RNA virüslerinin genetik olarak heterojen bir grubudur. Uluslararası Virüs Taksonomisi Komitesi’ne göre, Norovirüs cinsinin yalnızca bir türü vardır, Norwalk virüsü.

Norovirüsler, her biri birden fazla genotip veya genetik kümeye bölünebilen en az yedi farklı genogruba (GI, GII, GIII, GIV, GV, GVI ve GVII) ayrılabilir.

Akut Gastroenterit vakalarında, yaygın olarak Norovirüsler iki genogruba ayrılır: Norwalk, Desert Shield ve Southampton virüslerini içeren I (GI) ve Bristol, Lordsdale, Toronto, Meksika, Hawaii ve Snow Mountain’ı içeren II (GII).

GI ve GII genogrupları, insanları enfekte eden Norovirüslerin çoğuna ev sahipliği yapmaktadır. Genogrup II genotip 4 (GII.4 olarak kısaltılır) Norovirüsleri, yetişkin Gastroenterit Salgınları’nın büyük kısmına neden olur ve sıklıkla dünyaya yayılır.

1990’ların ortalarından sonlarına doğru, Küresel Salgınlar ile bağlantılı olan US95/96-US suşunun, 2002 ve 2004 yıllarında Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki salgınlarla bağlantılı olan Farmington Hills virüsü ve Avrupa, Japonya ve Avusturya’daki salgınlarla bağlantılı olan Hunter virüsü ile bağlantısı olduğu düşünülmektedir.

2006 yılında, NoV ile enfekte olan insan sayısı tüm dünyada çarpıcı bir şekilde arttı. Çalışmalarda insan histo-kan grubu antijenleri (HBGA) ekspresyonu ve Norovirüs enfeksiyonuna duyarlılık arasında bağlantı kurulmuştur. Araştırmaya göre Norovirüs kapsidleri, insan HBGA’larından gelen seçici baskının bir sonucu olarak evrimleşmiş olabilir. HBGA’lar ise Norovirüs enfeksiyonunun ne alıcısı ne de kolaylaştırıcısıdır. Aslında, konakçı dokunun ilk enfeksiyonu sırasında veya sonrasında uygulandığında safra tuzları gibi kofaktörler, enfeksiyonu teşvik ederek daha yoğun hale getirebilir. Safra tuzları, yağlı yemek tüketimine yanıt olarak karaciğer tarafından oluşturulur ve lipidlerin emilimine yardımcı olurlar. Safra tuzlarının Norovirüs üreme döngüsünün belirli bir aşamasında enfeksiyona yardımcı olup olmadığı henüz kesinliğe kavuşmamıştır.

MDA-5 proteini, vücuttaki Norovirüsleri tespit etmek için anahtar immünolojik sensör olabilir. Bazı kişiler, Norovirüs Hastalığı’na karşı daha savunmasız hale getiren MDA-5 gen varyantlarına sahiptir.

Yapı

Norovirüs virüsleri, zarfsızdır ve ikosahedral geometrilere sahiptir. Kapsidin çapı, 23 ila 40 nm arasında büyük ölçüde değişir. 180 VP1 proteininden oluşan daha büyük kapsidlerde (38-40 nm), T=3 simetrisi görülür. 60 VP1 proteininden oluşan küçük kapsidlerde (23 nm) ise T=1 simetri görülür. Elektron mikroskobu altında bakıldığında virüs parçacıkları, amorf bir yüzey yapısına sahiptir.

Genetik Şifre

Norovirüsler, viral 3C- tarafından altı adet daha küçük proteine (NS1/2 ila NS7) bölünen büyük bir poliproteini (NS1 / 2 ila NS7) kodlayan 7,5 kb doğrusal, segmentli olmayan pozitif bir RNA genomuna sahiptir. Proteaz (NS6) gibi, yaklaşık 58-60 kDa’lık bir majör yapısal protein (VP1) ve bir minör kapsid proteine (VP2) sahiptir.

Antijen sunan bölgeleri ve karbonhidrat reseptör bağlanma alanları içeren P2 bölümü, viral kapsidin en değişken bölümüdür.

Çoğalma Döngüsü

Viral replikasyon, sitoplazmada gerçekleşir. Konak reseptörlerine bağlanma, endositoz yoluyla gerçekleştirilen konakçı hücreye girişe izin verir. Çoğaltma yöntemi, pozitif sarmallı RNA virüsü transkripsiyonudur. Doğal konak, insanlar ve diğer memelilerdir. Fekal-oral ve kontaminasyon yolları, bulaşmanın iki ana modudur.

Evrim

MS 867’de, Grup 1, 2, 3 ve 4 en son bir ata paylaştı. Grup 2 ve grup 4 virüslerinin son ortak atası, MS 1443 civarındaydı (yüzde 95 en büyük arka yoğunluk 1336-1542).

Diğer RNA virüsleriyle karşılaştırıldığında bile, bu virüsün tahmin edilen mutasyon oranı (yılda konakçı başına 1.21102 ila 1.41102 ikame) önemlidir.

Ayrıca, ORF1-ORF2 (VP1) bağlantısında bir rekombinasyon etkin noktası vardır.

Patofizyoloji

Bir kişiye Norovirüs bulaştığında, virüs ince bağırsakta çoğalır. Bulaştan 12 ila 48 saat sonra mide bulantısı, kusma, sulu ishal ve mide rahatsızlığı ile kendini gösteren ve 24-72 saat süren Akut Gastroenterit en sık görülen semptomdur. Tat kaybı, genel yorgunluk, halsizlik, kas ağrıları, baş ağrısı, öksürük ve/veya düşük dereceli ateş olası semptomlardır. Çoğu durumda, hastalık kendi kendini sınırlar.

Şiddetli hastalık nadirdir, insanlar rutin olarak acil servislerde tedavi edilirken nadiren hastanelere kabul edilirler. Amerika Birleşik Devletleri’nde Norovirüs’ün neden olduğu ölümlerin sayısının her yıl kabaca 570-800 olduğu tahmin edilmektedir ve vakaların çoğu gençleri, yaşlıları ve bağışıklık sistemi zayıf olanları etkilemektedir. Dehidrasyon veya elektrolit dengesizliği gözden kaçırılırsa veya tedavi edilmezse bu kişilerde semptomlar, yaşamı tehdit edici hale gelebilir.

Teşhis

Birkaç saat içinde sonuç veren Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) veya Kantitatif PCR Teknikleri, Norovirüs teşhisinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu testler, son derece hassastır ve en az on virüs parçacığını tespit eder. Çeşitli Norovirüs suşlarına karşı antikorlar kullanan ELISA gibi ticari olarak testler mevcuttur ancak bunlar, özgüllük ve duyarlılıktan yoksundur.

Tedavi 

Norovirüs Enfeksiyonu’nu tedavi etmek için spesifik bir ilaç yoktur. Norovirüs, bir virüs olduğu için antibiyotiklerle tedavi edilemez. Tedaviler, kusma ve ishalde sıvı kaybının neden olduğu dehidrasyonun yanı sıra antiemetikler ve antidiyareler kullanarak, semptom kontrolünü yönetmeyi ve komplikasyonları önlemeye çalışır.

Kaynaklar:

1. Foodborne Disease Burden Epidemiology Reference Group 2007–2015. WHO estimates of the global burden of foodborne diseases.
2. Spackova M, Altmann D, Eckmanns T, Koch J, Krause G. High level of gastrointestinal nosocomial infections in the German surveillance system, 2002-2008. Infect Control Hosp Epidemiol 2010; 31:1273–8.
3. Adler JL, Zickl R. Winter vomiting disease. J Infect Dis 1969; 119:668–73.
4. Mattner F, Sohr D, Heim A, Gastmeier P, Vennema H, Koopmans M. Risk groups for clinical complications of norovirus infections: an outbreak investigation. Clin Microbiol Infect 2006; 12:69–74.
5. Trivedi TK, Desai R, Hall AJ, Patel M, Parashar UD, Lopman BA. Clinical characteristics of norovirus-associated deaths: a systematic literature review. Am J Infect Control 2013; 41:654–7.
6. Bartsch SM, Lopman BA, Ozawa S, Hall AJ, Lee BY. Global economic burden of norovirus gastroenteritis. PLoS One 2016; 11:e0151219.
7. Escudero BI, Rawsthorne H, Gensel C, Jaykus LA. Persistence and transferability of noroviruses on and between common surfaces and foods. J Food Prot 2012; 75:927–35.
8. Liu P, Yuen Y, Hsiao HM, Jaykus LA, Moe C. Effectiveness of liquid soap and hand sanitizer against Norwalk virus on contaminated hands. Appl Environ Microbiol 2010; 76:394–9.
9. Hoa Tran TN, Trainor E, Nakagomi T, Cunliffe NA, Nakagomi O. Molecular epidemiology of noroviruses associated with acute sporadic gastroenteritis in children: global distribution of genogroups, genotypes and GII.4 variants. J Clin Virol 2013; 56:185–93.
10. White PA. Evolution of norovirus. Clin Microbiol Infect 2014; 20:741–5.
11. Lu J, Sun L, Fang L, et al.  Gastroenteritis outbreaks caused by norovirus GII.17, Guangdong Province, China, 2014-2015. Emerg Infect Dis 2015; 21:1240–2.
12. Atmar RL, Bernstein DI, Harro CD, et al.  Norovirus vaccine against experimental human Norwalk virus illness. N Engl J Med 2011; 365:2178–87.

Görsel Kaynak: https://www.cnnturk.com/dunya/bilim-insanlarindan-norovirus-uyarisi-ingilterede-vakalar-son-aylarda-3-kat-artti?page=2

Editör: Elif Berfin KORGAN