Zeynep Turnacı
İçindekiler
Giriş
Mesane kanseri tanısı için öncelikle pratisyen hekim muayene edebilir ardından bir uzmana sevk edebilir. Teşhis çeşitli testler yapılır. Bunlar;
- Genel sağlık durumunu ve vücut fonksiyonlarını kontrol eden testler,
- Kanseri direkt teşhis eden testler,
- Kanserin yayılıp yayılmadığını (metastaz) tespit eden testler,
- Bu testler tedavi sürecinde tekrarlanıp süreç değerlendirmesi yapılabilir.
Genel Testler Nelerdir?
Dahili Muayene
Mesane rektuma ve vajina bölgesine yakındır. Bu sebeple doktorlar olağandışı bir durum olup olmadığını tespit etmek amacıyla, eldivenli parmağını rektuma ve vajina bölgesine sokarak iç muayene yapabilir. Bu tür muayene hasta açısından utanç verici olsa da ağrısız ve kısa süren bir işlemdir.
Kan ve İdrar Testleri
Genel sağlık kontrolü için kan örnekleri alınabilir. Bakteri olup olmadığını tespit etmek için de idrar tahlili yapılır. İdrarda kan görülürse, kanser hücrelerinin tespiti için üç gün art arda idrar tahlili yapılır. Bu teste idrar sitolojisi denir.
Kanser Teşhisi İçin Yapılan Testler Nelerdir?
Kanserin konumunu bulmak ve büyüklüğünü belirlemek için çeşitli testler yapılır. Bunlar:
- Ultrason
- CT veya MR taraması
- Esnek sistoskopi- Sert sistoskopi
- Biyopsi
Ultrason
Ultrason taraması ile kanserin yeri ve büyüklüğü tespit edilir. Bu cihaz ses dalgaları yollayarak organların bir resmini oluşturur. Küçük boyutta olan tümörler her zaman ultrason taramasında görülmeyebilir, bu nedenle ek testler yapılabilir.
İlk ultrason taramasından önce mesane tam dolu olmalıdır. İkinci ultrason mesane boşaldıktan sonra yapılır. Ultrason taramaları ağrısızdır ve ortalama 15-20 dakika sürer.
Sistoskopi
Mesanenin içini incelemek için yapılan testtir. Uç kısmında ışık ve kamera bulunan ince bir tüp( sistoskopi) ile görüntüleme gerçekleşir .Sistoskopun esnek ve sert türleri vardır.
Esnek Sistoskopi
Genelde ilk olarak esnek sistoskopi ile test yapılır. Hasta lokal anestezi altındayken test gerçekleşir. Sistoskop üretra yolu veya mesane içine yerleştirilir. Bu uygulama 15- 20 dakika sürer. Test sonrası birkaç gün idrarda kan görülebilir ya da idrar yaparken ağrı olabilir.
Sert Sistoskopi ve Biyopsi
Daha önceki testlerde eğer şüpheli bir durum tespit edilirse, sert sistoskopi de yapılır. Bu uygulama genel anestezi altında yapılır.
Bu tip sistoskopi ile biyopsi alınır. Doku örnekleri ve tümörler alınır ve incelenmek üzere patoloğa gönderilir.
Test sonrası, idrar tutamama ve idrarda kan görülmesi gibi durumlar olabilir. Kanama durana kadar ağır kaldırmaktan kaçınılmalıdır.
CT Tarama
CT taramasında, X-ışını sayesinde vücudun ayrıntılı bir taramasını yapılır buna kesitsel resim de denir. Tarama ürotelyal karsinomu kontrol ediyorsa, CT-IVP (intravenöz pyelogram) veya üç fazlı abdomino-pelvik BT olarak adlandırılabilir.
Bu tarama hastanelerde veya radyoloji kliniklerinde yapılır. Tarama öncesinde yeme içme konusunda uzman hekim gerekli talimatları verecektir. Taramada daha ayrıntılı ve net sonuçlar alabilmek için bazen konstrast adında bir boya enjekte edilebilir. Bu boya, kan dolaşımı ile böbreklere, üreterlere ve mesaneye gider ve anormal olan bölgeyi daha net gösterir.
Bu test üç defa tekrarlanır. Bir kez boya enjekte edilmeden, bir kez boya enjekte edildikten sonra ve daha sonra tekrarlanır. Enjekte edilen boya kızarmaya ve karın ağrısına neden olabilir. Bu semptomlar kısa sürer ancak aksi bir durum olursa doktora söylenmelidir. Test süresi 30-45 dakika sürer.
Bazı bireylerde, kullanılan boya alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Daha önce yapılan taramalarda boyalara tepki verdiyseniz sağlık personeline söylemelisiniz. Çeşitli rahatsızlıklarınız (şeker hastalığı, böbrek hastalığı ya da hamilelik durumu) varsa da taramadan önce bildirmelisiniz.
MRI Taraması
Bu tarama diğer testlere oranla daha az yapılır. MRI taramasında (manyetik rezonans görüntüleme) vücudun kaliteli görüntüsünü alabilmek için güçlü mıknatıslar kullanılır. Kalp pili bulunan hastalar tarama sırasında oluşan manyetik dalgalardan etkilenebileceği için sağlık personeline söylemelidir. Bu tarama için de daha iyi bir görüntü elde edebilmek için hastaya boya enjekte edilebilir. MRI taraması 30 ila 90 dakika sürer.
Diğer Testler
CT veya MRI taraması bazı durumlarda mesane kanserinin ne kadar yayıldığını gösterir. Daha ayrıntılı görüntüler için radyoizotop kemik taraması, röntgen veya FDG- PET taraması yapılabilir.
Radyoizotop Kemik Taraması
Kanserin kemiklere yayılıp yayılmadığını teşhis etmek için yapılan taramadır. WBBS (tüm vücut taraması) olarak da bilinir.
Radyoaktif madde enjekte edilir. Radyoaktif boya, anormal kemik büyümesi olan bölgelerde toplanır. Boya enjekte edildikten sonra kemiğin boyayı emebilmesi için bir kaç saat beklenir. Tarama sonucunda radyoaktif madde ölçülür ve bunlar röntgen filmine kaydolur.
Enjekte edilen madde az olmasına rağmen vücuttan birkaç saat içinde çıkabilir. Bu süreçte bol bol su tüketilmelidir. Taramadan sonra hamilelerden ve küçük çocuklardan uzak durmanız önerilir.
Röntgen
Sadece belirli bir alanda anormallik tespit edildiyse röntgen çekilir. Akciğer sağlığının kontrolü ve kanserin yayılma durumunu kontrol etmek için de göğüs röntgeni çekilebilir.
FDG-PET Taraması
Bu tarama, BT taramasında alınamayan lenf düğümleri veya diğer bölgelere yayılmış kanseri bulmak için kullanılabilir. FDG-PET taramasında damara az miktarda solüsyon enjekte edilir. Sonrasında 30-90 dakika arası beklenir. Kanser bulunan bölgeler FDG’nin fazlasını emer ve taramada o bölge net bir şekilde görüntülenir. Bu işlem hazırlık aşamasıyla birlikte 1-2 saat sürebilir.
Prognoz
Prognoz, bir hastalığın beklenilen seyrinin tahmini anlamına gelir. Doktorlar bunu belirlerken test sonuçlarına, sahip olduğunuz kanser türüne, tümörün büyüme hızına ve derinliğine, tedaviye verilen cevaba ve hastanın yaşı fiziksel özelliklerine dikkate alırlar.
Kanserin Evrelenmesi Nasıldır?
Tedavi sürecinin planlanması için tümörler evrelenir. Bu sisteme TNM denir.
TNM Sistemi
Tümörün mesane duvarına ve yakındaki dokulara ne kadar büyüdüğünü tanımlar.
- Ta – Yayılma olmayan papiller tümör (ürotelyumdan veya mesane astarından parmak benzeri büyüme)
- Tis – karsinoma in situ (ürotelyumda düz tümör)
- T1 – tümör lamina propriadadır (ürotelyumu çevreleyen doku ve kan damarları tabakası)
- T2 – tümör muskularis propriada (mesaneyi çevreleyen kas tabakası)
- T3 – tümör perivezikal doku (yağ) tabakasındadır.
- T4 – tümör mesanenin ötesine yayılmıştır (Örneğin prostat, rahim, vajina veya pelvik duvar).
Kanserin yakındaki lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını gösterir.
- N0 – kanser lenf bezlerine yayılmamış
- N1 – kanser pelvisteki bir lenf düğümüne yayılmış
- N2 – kanser pelvisteki birden fazla lenf düğümüne yayılmış.
- N3 – kanser karındaki lenf düğümlerine yayılmış
Kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını gösterir.
- M0 – kanser vücudun uzak bölgelerine yayılmamış
- M1 – kanser, karaciğer gibi vücudun uzak bölgelerine yayılmış durumlardır.
Bu sistemde kanser durumunu tanımlamak için harfler kullanılır. Bunlar Ta, Tis ve T1 yayılma göstermeyen mesane kanseri türleridir. T2, T3 ve T4 türleri de yayılma gösteren mesane kanseridir.
Kanser evlerini tanımlamanın bir yolu da sayılardır. Dört ana şekilde evrelenir. 1. evre, en erken teşhis edilen kanserdir ve 4. evre en ileri seviyedeki kanserdir. Ancak bu yöntem mesane kanserinde çok sık kullanılmamaktadır.
Mesane Kanserinin Derecelendirilmesi Nasıl Yapılır?
Biyopsi sonucunda kanserin derecesi ve ne kadar hızlı büyüdüğü görülür. Sonuçlar sayesinde kanserin derecesi bulunur ve uzman doktor kanserin tedavi sürecini belirler.
Düşük Dereceli
Mesane kanseri hücreleri yavaş büyürler ve metastaz yapma olasılıkları düşüktür.
Yüksek Dereceli
Bu durumda kanser hücrelerinin çok anormal görüntüsü vardır ve hızla büyümektedir. Mesane kasına ve mesane dışına yayılma olasılığı çok yüksektir.
Kasta yayılma göstermeyen tümörlerde, derece düşük veya yüksek olabilirken hemen hemen tüm kasta yayılım gösteren tümörler yüksek derecelidir.
Karsinoma in situ (TNM sisteminde evre Tis), kas tabakasını istila etmesini önlemek için acil ve bazen agresif tedaviye ihtiyaç duyan yüksek dereceli bir tümördür.
Hangi Doktora Muayene Olmalı?
Belirtilerinize göre, ilk testler pratisyen doktor tarafından yapılır. Bu testlerde bir kanser belirtisi görülürse bir üroloğa yönlendirir. Ürolog muayene eder ve teşhis için daha ayrıntılı testler isteyebilir.
Görsel Kaynaklar:
- http://www.ahmetgencbay.com/mesane-kanseri-334
- https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/bladder-cancer/bladder-cancer-screening-and-diagnosis
Editör: Fatih Nejdet MEMİŞ