İpek Aydoğdu
İçindekiler
Tanım
Meme kanseri özellikle kadınlarda sıklıkla görülen tehlikeli bir kanser türüdür. Teşhis ve tedavisinin hastalığın ilerleyişinde önemli rolleri vardır. Meme kanseri teşhisi konulan hastaya çeşitli tedaviler uygulanması gerekebilir. Bu tedaviler hastadan hastaya değişebildiği gibi yan etkileri de farklılık gösterebilir. Bu yazımızda bir meme kanseri hastasının tedavi sürecinde karşı karşıya kalabileceği durumlardan ve yan etkilerden bahsedeceğiz.
Lenfödem Nedir?
Lenfödem vücuttaki bazı bölgelerin şişmesi/ödem yapması demektir. Lenf düğümlerinin doğru çalışamaması veya alınması sonucu lenf sıvısının birikmesi nedeniyle oluşabilir. Meme kanseri hastalarına uygulanan radyasyon terapisi (özellikle koltuk altına) lenf düğümlerinde hasara yol açabilir veya kanserin lenf düğümlerine sıçraması sonucu lenf düğümlerinin alınması anlamına gelen aksiler lenf nodu diseksiyonu (ALND) sonrası lenf düğümleri düzgün çalışmayabilir. Bu operasyonları geçirmiş olan hastalarda lenfödem görülme ihtimali yüksektir.
Lenfödemin semptomları erken teşhis ve tedavi ile en aza indirilebilir. Lenfödemin şişme, kolda ağırlık ve doluluk hissi, ağrı ve karıncalanma gibi belirtileri vardır. Belirtiler azar azar başlayarak artabilir veya bir süre devam edip bitebilir. Hastaların bir kısmı ateş veya acı hissedebilir. Bu durum lenfödem görülen bölgede oluşan, selülit enfeksiyonu denilen bir çeşit enfeksiyon sonucu görülebilir. Benzer belirtileriniz varsa en erken zamanda doktorunuza görünün.
Lenfödem’den ve Semptomlarından Nasıl Korunuruz?
Lenfödem tedaviden aylar veya yıllar sonra görülebilir. Hatta risk grubundaki bazı hastalarda lenfödem hiç görülmeyebilir. Çoğu hastanede bir lenfödem pratisyeni tedavi öncesinde hastanın değerlendirmelerini yapar ve tedavi sonrası lenfödem riskini düşürmek için yapılabilecek olan egzersizleri hastaya gösterir.
Lenfödem oluşması durumunda koldaki şişkinlik profesyonel bir sıkıştırma manşonu ile veya işinde uzman bir pratisyenin masaj uygulaması ile azaltılabilir. Ayrıca lenfödem pratisyenleri hastanın isteği doğrultusunda düşük doz lazer tedavisi de uygulayabilir.
Uzun süren fiziksel inaktiflik durumları lenfödem semptomlarını arttırabilir. Örneğin uzun yolculuklar için hastalar lenfödem pratisyenleri ile görüşmelidir.
Kording Nedir?
Aksiller web sendromu olarak da bilinen “Kording” meme dokusunun alındığı Mastektomi operasyonundan sonraki birkaç hafta veya ay içinde görülebilir. Koltukaltından başlayarak avuç içine kadar uzanan gergin bir kordon varmış gibi hissetirebilir. Bu durum sertleşmiş lenf damarları yüzünden görülür, hatta bazı hastalar kollarında kabarık iplikçik benzeri yapılar görebilir. Bu yapılar hareket kabiliyetini sınırlayabilir.
Kording semptomları genellikle operasyondan sonraki birkaç ay içinde görülür. Operasyondan hemen sonra başlanan ufak açma-germe hareketleri Kording ihtimalini azaltabilir. Bunlara rağmen iyileşme yoksa ve durum daha da kötüye gidiyorsa bir pratisyenden yardım alınmalıdır.
Nevralji Nedir?
Mastektomi ve aksiller diseksiyon sonrası kolda hissedilen sinir ağrısı/sıkışması gibi durumlar görülebilir. Kolda iğne batıyormuş hissi olur. Belirtiler başladıktan sonraki birkaç hafta içinde hafifler. Eğer devam ediyorsa doktora danışmakta fayda vardır.
Bazı kemoterapi ilaçları el ve ayaklardaki sinirlerde hasara sebep olabilir. Periferik nöropati denilen bu durum uyuşmaya, iğne batması gibi bir hisse ve acıya neden olur. Bu belirtiler genellikle geçicidir ancak kalıcı da olabilir. Doktorlar genellikle böyle durumlarla nasıl başa çıkılabileceği konusunda hastalarını bilgilendirirler. Ayrıca fizyolojist ve danışmanlardan acıyı hafifletmek için tavsiyeler alınabilir.
Menopoz ve Doğurganlık Nedir?
Kemotoropi tedavisi kadınlarda regl döngülerinin duraksamasına ve hamilelik şansının azalmasına sebep olabilir. Erken menopoza yol açarak doğal yollarla hamile kalma ihtimalini tamamen ortadan kaldırabilir.
Menopozun belirtileri hafif veya şiddetli olarak seyredebilir. Ateş basması, terleme, uykusuzluk, vajinal kuruluk, libido düşmesi, yorgunluk, ciltte kuruluk, ağrı ve acı, ruh hali değişimleri, odaklanmada güçlük, kilo alımı ve osteoporoz (kemik erimesi) gibi belirtiler görülebilir. Semptomları azaltmak için doktora danışılmalıdır.
Kalıcı olarak kısır olabileceğini öğrenen hastalar büyük bir kayıp hissedebilirler. Bu durumda bir danışman ile veya benzer durumdaki biriyle görüşmek yardımcı olacaktır. Türk Kanser Derneği’nin psikolojik destek hatlarından bu konuda yardım alınabilir.
Kanser, cinselliği fiziksel ve duygusal açıdan etkileyebilir. Hastalar Cancer Council Victoria websitesini ziyaret edip çeşitli yazıları okuyarak ve podcast’leri dinleyerek bu konuda bilgilenebilirler.
Vücut Şekli Kanseri Nasıl Etkiler?
Özellikle kadınlar için, operasyonlardan sonra görülen vücuttaki değişiklikler özgüveni ve feminenliği etkileyebilir. Memelerden birini veya ikisini kaybetme, saç dökülmesi gibi durumlarda üzgün hissetmek ve yas haline bürünmek çok normaldir.
Hastalar vücutlarındaki değişen kısımlara değil bir bütün olarak kendilerine odaklanmalılardır. Vücuttaki değişikliklere alışmak zaman alabilir. Bazı hastalar protez meme ve meme rekonstrüksiyonu yaptırmanın özgüvenlerini pozitif yönde etkilediğini düşünürken, bazıları ise değişiklikleri kabullenmeyi ve onlarla birlikte yaşamaya alışmayı seçebiliyor.
Protez Meme Nedir?
Protez memeler sütyenin içine veya direkt derinin üstüne yapıştırılan sentetik ürünlerdir. Gerçek bir görünüm yaratılmasına yardımcı olurlar ve ameliyattan sonra kullanışlı olabilirler.
Geçici Protez Nedir?
Ameliyattan sonraki ilk aylarda geçici meme protezi de tercih edilebilir. Geçici meme protezi, yumuşak form olarak da bilinir ve ameliyat yarası için daha rahat ve kullanışlı bir protezdir.
Kalıcı Protez Nedir?
Kalıcı protez yaptırmak için doğru zamanı beklemek gerekir. Bunun için hastalar, göğüs cerrahlarıyla veya hemşireleriyle görüşmelidir. Genellikle ameliyat yarası iyileştikten sonraki zaman dilimi kalıcı protez için uygundur. Kalıcı meme protezleri genellikle silikondan yapılma ve doğal bir memenin şekline, hissine ve ağırlığına sahiptir. İyi bir duruş sağlanmasında ve sırt/boyun problemlerinin engellenmesinde yardımcı olabilir. Doğru protezin seçilmesi için eğitimli kişiler ile görüşülmesi önerilir.
Peruk Nedir?
Kemotoropi nedeniyle kaybedilen saçlar hastalarda başlarını bir şapkayla, türbanla, atkıyla veya perukla kapatma isteği uyandırabilir.
Bazı hastaneler ve kanser merkezlerinin sağladığı peruklar böyle zamanlarda iş görebilir. Hastalar Türkiye’deki kanser dernekleri ve hastanelerin kanser konseyleri iletişime geçerek kendilerine bir peruk bulabilirler. Başka bir seçenek ise peruk satın almaktır ancak genellikle pahalılığından dolayı hastalar bunu pek tercih etmiyor.
Düşünce ve Hafıza Değişiklikleri Nelerdir?
Meme kanseri hastalarının bazılarında düşünme şeklinde değişiklik, bilgiyi işleme ve hatırlamada farklılıklar görülebilir. Kanser ile bağlantılı idrak güçlüğü denilen bu duruma aynı zamanda “cancer fog” ve “chemo brain” gibi isimler de konulmuştur. Tam sebebi bilinmese de kanserin kendisinden, uygulanan kemoterapi, radyoterapi ve anestezi gibi tedavilerden veya bu tedavilerin yan etkilerinden (uykusuzluk, hormonal değişiklikler, ve yorgunluk gibi) kaynaklanıyor olabilir.
Çoğu hastaya göre bu durum tedavi tamamlandıktan sonraki yıl içinde hafifliyor, ancak bazılarında daha uzun süreli idrak problemleri görülebilir.
İdrak Güçlüklerini Azaltmak İçin Yapılabilecek Şeyler Nelerdir?
- Günlük rutinlerde değişiklikler yapmak (Liste hazırlamak, telefon kullanmak vb.)
- Hatırlatıcı kurmak, dikkat dağıtıcı etkenlerden uzaklaşmak, düzene girmek
- Sağlıklı bir yaşam biçimi edinmek (egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek vb.)
- Düşünme ve hafızayı geliştirmek (bulmaca çözmek vb.)
- Aile ve arkadaşları durumdan haberdar etmek, sağlık hizmetlerinden yardım almak
Hastalar ayrıca klinik fizyolojist veya nörofizyolojistlerden bilinç rehabilitasyonları alabilir. Bu terapiler düşünce/hafıza yenilenmesinde ve değişikliklere adapte olunmasında etkili olabilir.
Kanser tedavisi bittikten sonra bazı hastalarda tekrar kansere yakalanma korkusu oluşabilir. Bunun için Kanser Destek Merkezlerinden yardım alınması önerilir.
Görsel Kaynak: https://www.marasgundem.com.tr/ulusal/meme-kanserine-karsi-erken-tani-icin-harekete-gecin-1486583h
Editör: Meryem Melisa KAR