Alper Demirezen
İçindekiler
Giriş
Kuşlar hangi duyularından yararlanmaktadır? Esasında kuşlar işitme ve görme duyularını kullanmaktadırlar bunun yanı sıra renkli tüylere de sahiptirler. Peki ya koku alma duyusunu nasıl kullanmaktadırlar? Uzun bir süredir kuşların koku duyusunun olmadığına dair inanış vardı. Son zamanlarda bu varsayım bilim insanları tarafından çürütülmüştür. Kuşların rutin olarak günde birkaç kez tüylerine bulaşan ve gagaları temizledikleri (preen) bezinden salgılanmayı inceleyen araştırmalar ve makaleler ortaya çıkmıştır. Bielefeld Üniversitesi’nden bir grup araştırmacı bilim insanları salgının ne tür değişiklikler ile karşı karşıya kaldığını ve ve kokunun nasıl rol oynadığını ya da nasıl işlevsel olduğunu araştırmışlardır. Bilim insanları yürüttükleri çalışmanın makalesini 6 Şubat tarihinde Biological Reviews dergisinde yayımlamışlardır.
Hemen hemen her kuş türünün kuyruğunun tabanında üropigial ya da preen olarak isimlendirilen bir salgı bezi bulunmaktadır. Kuşlar rutin olarak günde birkaç kez gagalarını kullanarak tüylerine yaydıkları bir yağ salgılamaktadırlar. Bezin salgılanmasının işlevlerinden bazıları tüyleri korumak, yağlı ve suyu itici hale getirmektir ve şu ana kadar çok az bilinen başka kullanımları da olabilmektedir.
Bu sekresyonun bileşimi aslında kuş türleri arasında değil aynı türün içerisinde de farklılık göstermektedir. Bielefeld Üniversitesi Biyoloji Fakültesi’ndeki Davranışsal Ekoloji araştırma grubunda doktora öğrencisi olan Marc Gilles, bir gözlemin çok önemli olduğuna ve neredeyse tüm kuş türlerinde mevsimsel değişiklikler meydana geldiğini ifade etmiştir.
Üreme Mevsimi Boyunca Preen Yağındaki Değişiklikler
Diğer araştırmacılarla birlikte Gilles, toplam 187 çalışmayı gözden geçirdi ve bunların 55’ini preen yağ bileşimini analiz etti. Araştırmacılar, incelenen türlerin yüzde 47’sinde cinsiyet farklılıkları olduğunu gözlemlemişlerdir. Cinsiyetler arasında farklılıklar tespit edildiğinde, bunlar esas olarak üreme mevsiminde meydana gelmiştir.
Yavrularını Kokuyla Kamufle Etmek
Bir hipoteze göre preen bezinden salgılanan yağın üreme mevsimi boyunca koruyucu bir işleve sahip olduğu söylenmektedir. Bir yuvayı kokuyla kamufle etmeye hizmet edebilir ve böylece avlanırken koku alma ipuçlarını kullanan yırtıcılardan daha iyi koruyabilir. Bu varsayım, farklılıkların esas olarak üreme mevsiminde ve esas olarak kuluçka cinsiyetinde bulunabileceği gerçeğiyle desteklenmektedir. Bu tip meydana gelen mevsimsel farklılıklar ve spesifik olarak kıyı kuşlarında belirgindir.
Üremede Koku İletişimi
Başka bir varsayım ise preen bezinden salgılanan bileşimin değişikliği doğrultusunda kuşların sosyalleşmesine yönelik bir fonksiyon. Örneğin bir kuşa belirli bir cinsiyeti ve üremek için uygun koşullar aradığına işaret ettiğine yönelik bir olasılık söz konusudur. Böylece iki kuş türü sağlıklı yavrular üretmek için genetik olarak ne kadar uyumlu olduğu hakkında bilgi sağlamaktadır.
Araştırmacı bilim insanları elde ettikleri bulgular sayesinde varsayımlarını doğrulamaktadırlar. Yapılan çalışmalarda, bazı kuşların iyi gelişmiş bir koku alma duyusuna sahip olduğunu ve aslında birbirleriyle iletişim kurmak için koku alma duyularını kullandıklarını gösterebilmiştir. Şimdi yayınlanmış olan çalışma, bunun daha genel bir olgu olabileceğini öne sürmektedir.
Değişikliğe uğramış salgının üreme mevsimi boyunca koruma görevi gördüğünü ispatlamak için yırtıcıların yağın farklı bileşimlerini tanıma yetenekleri üzerinde yeterli çalışma bulunmamaktadır. Dahası, şimdiye kadar yapılan çalışmaların çoğu, yalnızca cinsiyetler arasında farklılıklar olduğunu, ancak bu farklılıkların esasını ortaya koyma şeklindeydi. Ebeveynlerin bu sekresyonu yavrularına nasıl ve ne ölçüde aktarım yaptıkları da net değildir. Birçok koşulda kuşların üreme zamanlarında ne tür değişiklikler olduğu ve kuşların kokuların cinsiyetini koku ile ayırt edip edemedikleri de belirli olmayan bir durumdur.
Bilim insanları tarafından yürütülen bu çalışmada preen bezinden salgılanan bileşimin gelecekte nelere dikkat edilmesi gerektiğin vurgu yapmaktadır. Cinsiyet farklılıkları gibi çalışmalarda araştırmacılar üreme mevsimi boyunca örnekler alır ve ayrıca çift oluşumundan kuluçka bakımına kadar farklı üreme aşamalarını kaydederler.
Kaynak: https://phys.org/news/2022-03-camouflage-birds-odor.html
Görsel Kaynak: https://phys.org/news/2022-03-camouflage-birds-odor.html
Editör: Doğa DEMİRBAŞ