in

Kronik Granülomatoz Hastalığı

Kronik Granülomatoz Hastalığı: Tanım, Sıklık, Nedenleri, Kalıtım Modeli ve Hastalığın Diğer İsimleri

İçindekiler

Tanım

Kronik Granülomatoz Hastalığı, bağışıklık sistemini aksaklığa uğratarak bağışıklık yetmezliğine sebep olan bir hastalıktır. Bağışıklık yetmezliği ise, bağışıklık sisteminin vücudu, bakteri ve mantar gibi yabancı istilacılara karşı koruyamaması durumudur.

Kronik Granülomatoz Hastalığı bulunan kişilerde yenilenen bakteri ve mantar enfeksiyonları ve aynı zamanda bazı dokularda, o dokulara zarar verecek, iltihaplanmalar (granülom) görülebilir.  Bu hastalığın özellikleri genelde önce çocuklukta ortaya çıkmasına rağmen bazı kişiler ilerleyen yaşlara kadar semptom göstermeyebilir.

Kronik Granülomatoz Hastalığı bulunan kişiler, genelde her 3 ila 4 yıl en az bir ağır bakteri ya da mantar enfeksiyonu geçirirler. Akciğerler, enfeksiyonların en sık görüldüğü bölgedir; zatürre ise bu durumun yaygın bir özelliğidir. Bu hastalığa sahip kişiler malç zatürresi olarak adlandırılan, malç, saman veya ölü yaprak gibi çürümekte olan organik maddelere maruz kalma durumunda ateş ve nefes darlığına sebep olan, bir mantar zatürresine yakalanabilir. Bu organik maddelere maruz kalmak ve ayrıştırılmalarında rol alan çeşitli mantarlar, Kronik Granülomatoz Hastalığı olan kişilerin akciğerlerinde mantar enfeksiyonu oluşmasına yol açar. Bu hastalığa sahip kişilerde enfeksiyonların sık görüldüğü başka bölgeler içerisinde deri, karaciğer ve lenf bezleri bulunur.

Kronik Granülomatoz Hastalığı bulunan kişilerde iltihaplanmalar, vücudun çok farklı bölgelerinde de oluşabilir. Granülomların en sık görüldüğü bölgeler mide-bağırsak kanalı ve ürogenital yoldur. Birçok durumda bağırsak duvarı iltihaplanır. Böylece mide ağrısı, ishal, kanlı dışkılama, bulantı ve kusmanın görüldüğü ve şiddeti değişiklik gösteren iltihaplı bağırsak hastalığına yol açar.

Bu hastalığa sahip kişilerde iltihapların görüldüğü diğer yaygın bölgeler mide, kalın bağırsak, rektum, ağız, boğaz ve deriyi içerir. Ek olarak, mide-bağırsak kanalındaki granülomlar doku bozukluğuna ve irin oluşumuna (apse) sebep olabilir. Midedeki iltihaplar besinlerin bağırsaktan geçmesini önleyip (gastrik çıkış tıkanıklığı), besin sindirim yetersizliğine yol açar. Bu tür sindirim soruları, yemekten sonra kusmaya ve kilo kaybına sebep olur. Ürogenital yoldaki iltihaplanmalar böbrekler ve mesanede oluşabilir. Bağışıklık siteminin hücrelerini üreten lenf bezleri ve kemiklerde olan iltihaplanmalar (lenf bezi iltihabı ve kemik iliği iltihabı), bağışıklık sisteminde ileri bozulmalara yol açabilir.

Kronik Granülomatoz Hastalığına sahip kişilerde nadiren, bağışıklık sistemi bozukluğa uğradığında vücudun kendi doku ve organlarına saldırdığı Otoimmün Bozukluklar da görülebilir.

Tekrar eden enfeksiyonlar ve iltihaplanmalar, hastalığı olan kişilerin ortalama yaşam süresini azaltır. Ancak tedavi ile bu hastalığı olan kişiler, orta veya ileri yaşlılığa kadar yaşayabilmektedir.

Sıklık

Kronik Granülomatoz Hastalığı, dünya üzerinde 200,000 ila 250,000 kişiden birinde gözüktüğü tahmin edilmektedir.

Nedenler

CYBA, CYBB, NCF1, NCF2 veya NCF4 genlerinde oluşan mutasyonlar Kronik Granülomatoz Hastalığı’na sebep olur. Bu durumun, gene göre ayırt edilmesiyle beş farklı çeşidi bulunur. Etkilenen genlerden üretilen proteinler, bağışıklık sisteminde önemli bir rol oynayan NADPH Oksidaz adı verilen enzim kompleksinin parçalarıdır (alt birimleri). Özellikle NADPH, fagosit adı verilen bağışıklık sistemi hücrelerinde başlıca aktiftir. Bu hücreler, bakteri ve mantar gibi yabancı istilacıları yakalar ve yok eder. Fagositler içerisinde NADPH, hiperoksit adı verilen bir zehirli molekül üretiminde rol alır. Hiperoksit ise yabancı istilacıların öldürülmesinde ve vücutta üremelerine ve hastalığa sebep olmalarına engel olmasında önemli rol oynayan, başka zehirli maddeler üretilmesinde kullanılır.

NADPH Oksidazın nötrofil adı verilen bağışıklık sistemi hücrelerini de düzenlediği düşünülmektedir. Bu hücreler, vücuttaki iyileşmeyi en iyi hale getirmek ve yaralanmayı azaltmak için inflamasyon yanıtını ayarlamakta rol oynarlar.

CYBA, CYBB, NCF1, NCF2 ve NCF4 genlerindeki mutasyonlar, çok az veya hiç fonksiyonu bulunmayan proteinler üretilmesine ya da protein üretilmemesine sebep olur. Kronik Granülomatoz Hastalığı’na yol açan mutasyonların oluştuğu genlerden hiçbir fonksiyona sahip olmayan proteinler üretmesine sebep olan genler “0” ile gösterilir. Örnek olarak, fonksiyonel olmayan beta zincirine yol açan CYBB genindeki mutasyonlar CYBB0 olarak gösterilir. Üretilen protein miktarındaki azalmaya yol açan mutasyonlar ise “-” ile gösterilir, mesela CYBB-.

Alt birim proteinleri olmadan NADPH Oksidaz, birleştirme yapamaz ve düzgün bir şekilde işlev göremez. Sonuç olarak, fagositler yabancı istilacıları öldüremez ve nötrofillerin aktivitesi düzenlenemez. NADPH Oksidaz Eksikliği, etkilenen kişilerde birçok enfeksiyon çeşidine ve aşırı iltihaplanmaya yol açar.

Kronik Granülomatoz Hastalığı olan bazı kişilerde bahsi geçen genlerin hiçbirinde belirli bir mutasyon bulunmaz. Bu kişilerdeki hastalık sebebi bilinmemektedir.

Kalıtım Modeli

Kronik Granülomatoz Hastalığı, CYBB geninden kaynaklandığında bu hastalık X’e bağlı çekinik kalıtılmaktadır. CYBB geni, iki cinsiyet kromozomundan, X kromozomunda bulunur. Erkeklerde (sadece bir adet X kromozomu bulunur), her bir hücrede genin bir tane değişikliğe uğramış kopyasının bulunması bu hastalığın görülmesi için yeterlidir. Kadınlarda (iki adet X kromozomu bulunur), hastalığın görülmesi için genin iki kopyasında da mutasyon görülmesi gerekir.

Kadınlarda bu genin iki değişmiş kopyasının bulunma ihtimali düşük olduğundan, erkekler X’e bağlı çekinik hastalıklardan kadınlardan daha sık etkilenir. X’e bağlı kalıtsallığın bir özelliği, babalar oğullarına X’e bağlı karakter özelliği geçiremez. Nadiren, bir tane değişmiş CYBB geninin kopyasına sahip kadınlar Kronik Granülomatoz Hastalığı’nın, sıklığı artmış bakteri veya mantar enfeksiyonu gibi hafif semptomlarını gösterir.

Kronik Granülomatoz Hastalığı, CYBA, NCF1, NCF2 ya da NCF4 genlerinden kaynaklandığında bu hastalık otozomal çekiniklikle kalıtılmaktadır. Bunun anlamı, hücrelerdeki genin iki kopyası da mutasyonludur. Otozomal çekinik kalıtsallığa sahip birinin ebeveynleri mutasyonlu genin bir kopyasını taşımaktadır, ancak genelde hastalığın belirtilerini ve semptomlarını göstermezler. Erkekler ve kadınlar otozomal çekinik durumlardan eşit derecede etkilenirler.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

  • Otozomal Çekinik Kronik Granülomatoz Hastalığı
  • KGH
  • Granülomatoz Hastalığı, Kronik
  • X’e Bağlı Kronik Granülomatoz Hastalığı

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/chronic-granulomatous-disease/

Görsel Kaynak: https://www.hopkinsmedicine.org/news/newsroom/news-releases/failing-immune-system-brakes

Editör: Elif Berfin KORGAN

Ne düşünüyorsunuz?

6 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir