Konjenital Genelleştirilmiş Lipodistrofi

İçindekiler

Tanım

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi, Berardinelli-Seip konjenital lipodistrofi olarak da bilinir ve nadir görülen bir hastalıktır. Vücutta nerdeyse tüm yağ dokunun (adipoz doku) eksiliği ve oldukça kaslı bir görünüm ile karakterize olan bir hastalıktır.

Adipoz doku; derimizin altında ya da iç organlarımızın etrafında ve daha birçok kısmında bulunur . Enerji için yağ depolar ve tamponlanma sağlar. Lipodistrofi hastalıkları adipoz dokunun eksiliğiyle karakterize edilen bir hastalık grubudur. Konjenital genelleştirlmiş lipodistrofi ise bu hastalık grubun bir parçasıdır. Adipoz dokuların kısıtlığı yağların vücudun kas ya da karaciğer gibi başka bölümlerinde depolanmasına neden olur. Bu durum ciddi sağlık problemlerine yol açar.

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofinin belirti ve semptomları genellikle doğumdan ya da erken çocukluk dönemlerinden itibaren açığa çıkmaya başlar. En yaygın özelliklerinden biri insülin direncidir. İnsülin direnci durumu vücut dokularının insülini tanıyamama durumudur.

İnsülin (Görsel 1) kan şekeri seviyesini düzenleyen bir hormondur. İnsülin direnci daha ciddi bir hastalık olan şeker hastalığını geliştirebilir. Etkilenen birçok bireyde kan dolaşımında dolaşan yüksek seviyeli yağlar olan trigliseritler bulunur (hipertrigliseridemi). Bu durum, erüptif ksantomlar olarak bilinen derinin altında küçük sarı yağ birikintilerinin (çöküntülerinin) oluşmasına ve pankreasta iltihaba (pankreatit) (Görsel 2) neden olur.

Görsel 1: İnsülin hormonu.

Ek olarak konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi, yağların karaciğerde anormal çoğalmasına durumu olan karaciğer yağlanması bir diğer adıyla hepatik steatoza neden olur. Bu durum hepatomegali yani karaciğer büyümesi ve karaciğer yetmezliğine neden olur. Etkilenen bazı bireyler hipertrofik kardiyomiyopati (Görsel 3) olarak bilinen kalp rahatsızlığı geliştirir. Bu rahatsızlık kalp yetmezliğine ve ani ölümlere sebebiyet verebilen anormal kalp ritmine (aritmi) sebep olabilir.

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofisi olan kişilerin karakteristik bir fiziksel görünüşleri vardır. Bu kişiler oldukça kaslı görünürler. Çünkü neredeyse tamamen adipoz doku eksiliğine sahip oldukları için kas dokularında aşırı büyüme görülür. Ayrıca deri altında adipoz doku eksikliği damarların daha görünür hale gelmesine neden olur. Etkilenen birçok birey; gözün üzerinde çıkıntılı kemiğe, geniş el ve ayaklara ve belirgin göbek deliğine (umbilikus) sahip olma eğilimindedirler.

Görsel 2: Pankreas.

Etkilenen dişilerde; geniş klitoris (klitoromegali), vücut kılında artış (hirşutizm), düzensiz menstrüel döngü ve belki hormonal değişimle ilişkili olabilecek yumurtalıklarda (Görsel 4) çok sayıda kiste sahip olabilirler. Bu hastalığa sahip birçok hasta akantozis nigrikans geliştirir. Akantozis nigrikans kan dolaşımındaki yüksek insülin seviyesiyle ilişkili bir deri rahatsızlığıdır ve vücut kıvrımlarındaki derinin kalınlaşmasına, koyulaşmasına ve kadifemsi olmasına neden olur.

Araştırmacılar genetik nedenleriyle fark edilebilen 4 tip konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi tanımlamışlardır. Ayrıca bu tipler belirti ve semptomlarında bazı farklılıklara sahiptirler. Örneğin yukarıda verilen özelliklere ek olarak; konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi tip 1’e sahip bazı bireyler, ergenliklerinden sonra kol ve bacaklarının uzun kemiklerinde kistler geliştirirler.

Tip 2 genellikle hafif ya da orta dereceli zihinsel yetersizlikle ilişkilendirilebilir. Tip 3 diğer sağlık sorunlarının yanında büyümenin az olmasına ve kısa boya neden olmaktadır. Tip 4 ise; kas zayıflığı, gelişme geriliği, eklem anormallikleri, midenin alt kısmında daralma (pilor stenoz) ve ani ölümlerle sonuçlanabilen şiddetli aritmi ile ilişkilidir.

Görsel 3: Hipertrofik kardiyomiyopati.

Sıklık

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofinin dünya çapında 10 milyon kişide 1 görüldüğü tahmin edilir. Tıbbi literatürde bu hastalığa sahip 300 ila 500 kişi olduğu belirtilmiştir. Hastalığın dünya çapındaki popülasyonları bildirilmiş olmasına rağmen, Lübnan ve Brezilya’nın belirli bölgelerinde daha yaygındır.

Görsel 4: Yumurtalıklar.

Nedenler

AGPAT2, BSCL2, CAV1 ve CAVIN1 genlerindeki mutasyonların sebep olduğu bir hastalıktır. AGPAT2 genindeki mutasyonlar tip1’e, BSCL2 genindeki mutasyonlar tip2’e, CAV1 genindeki mutasyonlar tip3’e ve CAVIN1 genindeki mutasyonlar tip4’e neden olurlar.

Bu genler tarafından üretilen proteinler, adipositlerin işlevi ve gelişiminde önemli role sahiptirler. Adipositler adipoz dokularda yağ depolayan hücrelerdir. Bu genlerİn herhangi birinde meydana gelen mutasyonlar bu genlerin ürettiği proteinlerin fonksiyonları azaltır ya da yok eder. Böylece adipositlerin fonksiyonu, yapısı ve gelişimi zarar görür ve bu bozukluklara bağlı olarak vücut yağların düzgünce depolanıp kullanılmasında yetersiz kalır. Adipoz dokudaki bu anormallikler hormonları bozar ve vücudun birçok organını etkiler. Ve böylece hastalık çeşitli belirti ve semptomlarla sonuçlanır.

Bu hastalık ile ilişkili bazı genler diğer hücre ve dokularda rol alabilirler. Örneğin BSCL2 geninin ürettiği protein fonksiyonu henüz bilinemese de beyinde de bulunmaktadır. Beyindeki bu proteinin eksikliğinin konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi tip 2’nin zihinsel yetersizlikle nasıl ilişkili olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir.

Bu hastalığa sahip bazı insanlarda bu genlerin hiçbirinde mutasyonlar görülmez. Araştırmacılar bu hastalık ile ilişkili diğer genetik değişiklikleri araştırmaktadırlar.

Kalıtım Modeli

Konjentinal genelleştirilmiş lipodistrofi, otozomal çekinik (Görsel 5) olarak aktarılan bir hastalıktır. Otozomal çekinik olması durumu ise her bir hücre de mutasyona uğramış olan genin iki kopyasının da bulunması durumudur. Otozomal çekinik olarak aktarılan bir hastalığa sahip olan bireylerin ebeveynleri de mutasyona uğramış olan genin tek kopyasına sahiptirler ama genellikle hastalığa ait belirti ve semptom göstermezler.