Kalıtsal Anjiyoödem

İçindekiler

Tanım

Kalıtsal anjiyoödem, tekrarlayan şiddetli şişlik atakları ile ayırt edilen bir hastalıktır. Hastalığı taşıyan bireylerin vücudunda şişmenin en sık görüldüğü kısımlar kollar, bacaklar, solunum yolu ve bağırsak yoludur.

Bağırsak yolundaki şişlikler şiddetli karın ağrısı, bulantı ve kusmaya sebep olur. Solunum yolundaki şişlikler ise nefes almayı kısıtlayabilir ya da solunum yolunda hayati tehlike içeren bir tıkınmaya sebep olabilir. Şişmeler genellikle bir tetikleyici olmadan meydana gelir ancak stres ya da minör travma herhangi bir atağı tetikleyebilir. Kalıtsal anjiyoödem hastalığına sahip kişilerin hemen hemen üçte biri, bir atak sırasında eritema marjinatum yani kaşıntılı olmayan bir döküntü durumu yaşarlar.

Kalıtsal anjiyoödem belirtileri genellikle çocukluk döneminde başlayarak ergenlik döneminde daha da kötüye gider. Tedavi edilemeyen kişiler her bir ila iki haftada bir nöbet geçirir ve bu nöbetlerin çoğu ortalama üç ila dört gün sürer. Hastalığa sahip kişilerin atak sıklık ve süreleri, aynı aileden olsalar bile, değişiklik gösterir.

Kalıtsal anjiyoödemin tip I, II ve III olarak adlandırılan üç tipi vardır. Bu üç tip ancak hastalığa sebep olan nedenler ve C1 inhibitörü olarak isimlendirilen bir proteinin kandaki seviyeleri ile ayırt edilir. Farklı tip kalıtsal anjiyoödeme sahip hastalarda benzer semptomlar gelişebilir. Ayrıca Tip III’ ün başlangıçta yalnızca kadınlarda olduğu düşünülse de, sonrasında etkilenen erkeklerin de olduğu aileler tespit edilmiştir.

Sıklık

Kalıtsal anjiyoödemin oluşma sıklığının 1/50.000 olduğu tahmin edilmektedir. En nadir görüleni tip III iken, tip I en yaygın görülenidir ve vakaların yaklaşık yüzde 85’ini oluşturur.

Nedenler

Kalıtsal anjiyoödem tip I ve II’ye SERPING1 genindeki mutasyonlar sebep olur. Bu gen, vücutta inflamasyonu kontrol etmek için önemli bir rolü olan “C1 inhibitörünü” üretim emrini verir. C1 inhibitörü, inflamasyona katkıda bulunan belirli proteinlerin aktivitesini engeller. Tip II’ye sebep olan mutasyonlar, anormal bir şekilde çalışan C1 inhibitörü üretilmesine yol açarken; tip I’e sebep olan mutasyonlar, kandaki C1 inhibitörü seviyelerinin düşmesine yol açar. Kanda uygun seviyede C1 inhibitörü yoksa “bradikinin” adı verilen bir peptid aşırı miktarda üretilir. Bradikinin, kan damarlarının duvarlarından vücut dokularına sıvı sızıntısını arttırarak iltihap oluşumu destekler.

Kalıtsal anjiyoödem tip I ve II olan kişilerde, vücut dokularındaki bu aşırı salgı birikimi şişlik ataklarına sebep olur. F12 geninde meydana gelen mutasyonlar, bu hastalığın tip III vakalarından bazılarıyla bağlantılıdır. Bu gen, koagülasyon (pıhtılaşma) faktörü XII adlı bir proteinin üretimi emrini verir. Adından da anlaşılacağı üzere faktör XII kanın pıhtılaşmasında çok önemli bir rol oynar. Bunun yanı sıra faktör XII, iltihaplanma uyarıcısıdır ve bradikinin üretiminde yer alır.

F12 genindeki belirli mutasyonlar, artan aktivite ile faktör XII üretimine yol açar. Sonuçta daha fazla bradikinin üretilir ve damar duvarları daha fazla sıvı sızıntısı yapar. Bu durum da kalıtsal anjiyoödem tip III olan kişilerde şişkinlik ataklarına sebep olur. Diğer kalıtsal anjiyoödem tip III vakalarının altında yatan sebepler bilinmemektedir. Bu vakalardaki bozukluklara henüz tanımlayan gen veya genlerdeki mutasyonlar sebep olabilir.

Kalıtım Modeli

Kalıtsal anjiyoödem, otozomal baskın modelde kalıtsaldır. Her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının olması, bozukluğa sebep olmak için yeterlidir. Bazı vakalarda, etkilenen kişi, mutasyonu etkilenen bir ebeveynden alırken; diğer vakalara, gendeki yeni mutasyonlar sebep olur ve hastalık, ailelerinde hastalık geçmişi olmayan kişilerde görülür.