Irsi Torasik Aort Anevrizması ve Diseksiyonu (TAAD)

İçindekiler

Tanım

Irsi torasik aort anevrizması ve diseksiyonu (ırsi TAAD), kalpten vücuda kan pompalayan en büyük damar olan, aort problemlerini içerir. Irsi TAAD aortun kalbe yakın olan üst kısmını etkiler. Aortun bu kısmı göğüse (toraks) yakın olduğu için torasik aort olarak adlandırılır. Kalpten vücuda kan taşıyan diğer damarlar (arterler, atardamarlar) da bu durumdan etkilenebilir.

Irsi TAAD’da, aort damarı duvarında çıkıntıya yol açabilen zayıflama ve esneme (aort genişlemesi) görülür. Aort genişlemesi aynı zamanda aort duvarlarının aniden yırtılmasına ve kanın damar tabakaları arasına sızmasına neden olabilir. Bu gibi aort anormallikleri hayati tehlike taşır çünkü vücudun, beyin ve diğer yaşamsal organlar gibi, önemli bölgelerine kan akışını azaltır veya aortun tamamen çatlamasına yol açar.

Aynı aile içerisinde bile, etkilenen bireylerde, bu aort anormalliklerinin görülmesi ve zamanlaması değişkenlik gösterir. Çocuklukta başlayabilir veya yaşamın geç dönemlerinde kendilerini gösterebilirler. Aort genişlemesi ırsi TAAD’ın ilk belirtilerindendir ancak etkilenen bireylerin bazılarında diseksiyon çok az genişleme ile veya hiç genişleme olmadan gerçekleşebilir.

Aort anevrizmasının genellikle hiçbir belirtisi yoktur. Ancak anormalliklerin boyutu, büyüme oranı, ve yerine göre çenede, boyunda, göğüste veya sırtta ağrıya; kollarda, boyunda veya başta şişliklere; zor yutkunmaya; boğukluğa; nefes darlığına; solunumda hırıltıya; kronik öksürüğe veya kan öksürmeye neden olabilir. Aort diseksiyonu çoğunlukla ağır ve ani sırt ile göğüs veya sırt ağrısına neden olmakla birlikte, alışılmadık derecede soluk cilt, zayıf nabız, bir veya birden fazla uzuvda hissizlik ya da karıncalanma ve felç gibi belirtilere de yol açabilir.

Irsi TAAD başka belirtiler ile ilişkilendirilemeyebilir. Ancak etkilenen bireylerin bulunduğu bazı ailelerde Marfan sendromu veya Loeys-Dietz sendromunun ilgili belirtileri görülmektedir. Uzun boy, deride çatlaklar, alışılmadık derecede esnek eklemler (eklem hipermobilitesi) veya oldukça çökük ya da çıkık göğüs bu belirtiler arasındadır. Bazen ırsi TAAD’lı bireylerde beyin anevrizması veya aortun karın bölgesinde bulunan kısmında anevrizma görülür. TAAD’lı bazı bireylerde doğuştan aort anormallikleri bulunur. Etkilenen bireylerde aynı zamanda karın fıtığı ya da, omurganın anormal şekilde bükülmesi olan, skolyoz, veya deri altındaki ince damarların çatlamasından kaynaklanan mor deri rengi değişiklikleri de oluşabilir. Ancak bu belirtiler toplumun sağlıklı kesiminde de yaygındır. Ailede, ırsi TAAD’ın genetik nedenine bağlı olarak, kalp krizine veya felce neden olabilen küçük atardamarların tıkanması riski görülür.

Sıklık

Irsi TAAD’ın torasik aort anevrizmalarının ve diseksiyonlarının en az %20’sinden sorumlu olduğuna inanılmaktadır. Vakaların geri kalanında ise anormalliklerin kalıtımdan değil, yaşlanma, sigara kullanımı, yaralanma ve hastalık kaynaklı damar yırtılmalarından kaynaklandığı düşünülmektedir.

Aort anevrizmaları dünya çapında yaygın olsa da, kesin sıklığını belirtmek zor çünkü damar çatlamadığı sürece herhangi bir belirti görülmemektedir. Yırtılan aort anevrizmaları ve diseksiyonlarının Amerika Birleşik Devletleri’ndeki ölümlerin yılda 80 000’inden sorumlu olduğu tahmin edilmektedir.

Nedenler

Irsi TAAD’a pek çok gende gerçekleşen mutasyonlar neden olabilir. Bu sendroma sahip insanların %14-20’sinde ACTA2 geninde, ve %2,5’inde TGFBR2 geninde mutasyonlara rastlanmıştır. Diğer genlerde bulunan ilişkili mutasyonlar, vakalarda daha düşük oranlarda bulunmaktadır.

ACTA2 geni, düz kas hücrelerinde bulunan, “düz kas alfa (α) 2 aktin” adı verilen bir proteinin yapımı için emir verir. Düz kas hücreleri aort ve diğer damarların duvar tabakalarında bulunur. Düz kas alfa (α) 2 aktin, damar düz kaslarının içinde, kasların kasılması için gerekli olan ve sarkomer adı verilen ana yapıları oluşturur. Atardamarların bu kasılma özelliği, kan pompalandığı zaman damarların genişlemek yerine şekillerinin korunmasını sağlar.

Irsi TAAD ile ilişkili ACTA2 gen mutasyonları düz kas alfa (α) 2 aktin proteininde tek aminoasit değişimlerine neden olur. Bu değişimler büyük ihtimalle proteinin düz kasların kasılmasındaki işlevine müdahale ederek, sarkomerlerin atardamarların genişlemesini engelleme görevini yapmasını engeller. Özellikle, kanın kalpten pompalanma kuvvetine direkt maruz kalan, aort bu genişlemeye karşı hassastır. Aortun gevşemesi ırsi TAAD’ın aort gevşemesi, anevrizması ve diseksiyonu gibi belirtilerine neden olur.

TGFBR2 gen mutasyonları da ırsi TAAD ile ilişkilidir. TGFBR2 geni, “dönüştürücü büyüme etmeni beta (TGF-β) alıcısı tip 2” adı verilen bir proteinin yapımı için emir verir. Bu etmen sinyal iletimi adı verilen bir süreç ile hücre dışından hücre içine giden sinyalleri ulaştırır. Bu tip sinyalleşme sayesinde hücre dışındaki ortam hücre içine etki eder. TGF-β alıcısı tip 2 proteini, özellikle hücre büyüme ve bölünmesini kontrol etmeye yardımcı olarak hücrelerin olgunlaşmasını ve belirli işlevleri yerine getirmesini sağlar. Bu protein aynı zamanda, hücreler arasındaki boşlukları dolduran karmaşık protein ve kimyasallar bütünü olan, hücre dışı matrisin oluşumuna da katkıda bulunur.

TGFBR2 gen mutasyonları alıcının yapısını bozarak sinyal iletimini engeller. Bozulan sinyalleşme hücre büyüme ve gelişmesini olumsuz etkileyebilir. Bu değişikliklerin nasıl ırsi TAAD ile ilişkili aort anormallikleri ile sonuçlandığı net olarak bilinmemektedir.

Bazısı belirlenmemiş olan diğer genlerdeki mutasyonlar da ırsi TAAD ile ilişkilidir.

Kalıtım Modeli

Irsi TAAD otozomal baskın olarak kalıtılır. Yani her hücrede mutasyonlu genin bir kopyasının bulunması hastalığa neden olmak için yeterlidir. Çoğu vakada etkilenen bireyin yine hastalıktan etkilenen bir ebeveyni vardır. Ancak bazı bireyler, genin hastalıkla ilişkilendirilen aort anormalliklerine neden olmayan bir türünü kalıtırlar ki bu durum “azaltılmış baskınlık” olarak adlandırılır.