in

EntellektüelEntellektüel AğlamaklıAğlamaklı ÇalışkanÇalışkan ŞaşkınŞaşkın ÇılgıncaÇılgınca HavalıHavalı Sevgi DoluSevgi Dolu

IPEX Sendromu Nedir?

Bağışıklık Düzensizliği, Poliendokrinopati, Enteropati, X Bağlantılı Sendrom

İçindekiler

Tanım

Bağışıklık düzensizliği, poliendokrinopati, enteropati, X bağlantılı (IPEX Sendromu) sendromu öncelikli olarak erkekleri etkiler ve bağışıklık sistemi ile ilgili problemlere sebep olur. Bağışıklık sistemi vücudu bakteri ve virüs gibi yabancı işgalcilerden, bu işgalcileri tanıma ve saldırma yoluyla korur ve vücuttan temizler. Bununla birlikte bağışıklık sistemi arızalanabilir ve otoimmmünite olarak bilinen vücudun kendi doku ve organlarına zarar verebilir. IPEX sendromu etkilenen bireylerde çoklu otoimmün bozukluklarının gelişmesi ile karakterizedir. IPEX sendromu vücudun birçok farklı bölgesini etkileyebilmesine rağmen, bağırsak, deri ve hormon üreten (endokrin) bezleri içeren otoimmün hastalıklılar daha sık gerçekleşir. IPEX sendromu erken çocukluk döneminde hayati risk içerebilir.

Neredeyse IPEX sendromuna sahip tüm bireyler otoimmün enteropati olarak adlandırılan bir bağırsak (Görsel 1) hastalığı geliştirir. Otoimmün enteropati, bağırsaklardaki belirli hücreler bireyin bağışıklık sistemi tarafından tahrip edildiğinde meydana gelir. Bu da IPEX sendromunun ilk semptomu olan şiddetli ishale neden olur. Otoimmün enteropati genellikle yaşamın ilk birkaç ayında başlar. Kilo alamamaya, beklenen hızda büyümemeye (gelişmeme), genel israf ve kilo kaybına yol açabilir (zayıflama).

Görsel 1: IPEX Sendromu; ince bağırsak / NCBI
Görsel 1: IPEX Sendromu; ince bağırsak / NCBI

IPEX sendromlu insanlar sık sık dermatit (Görsel 2) olarak adlandırılan deri iltihaplanması geliştirirler. Dermatitlerin en yaygın tipi olan egzama bu sendromda meydana gelir ve anormal kırmızı, tahriş olmuş cilt lekelerine neden olur. Benzer semptomlara neden olan diğer cilt hastalıkları IPEX sendromunda bazen mevcuttur.

Görsel 2: IPEX Sendromu; Dermatit/NCBI
Görsel 2: IPEX Sendromu; Dermatit/NCBI

Poliendokrinopati terimi IPEX sendromunda kullanılır çünkü bireyler çoklu endokrin bezi bozuklukları geliştirebilir. Tip 1 şeker hastalığı pankreası kapsayan otoimmün bir durumdur ve IPEX sendomlu insanlarda mevcut olan en yaygın endokrin hastalığıdır. Genellikle yaşamın ilk birkaç ayı içerisinde gelişir ve vücudun kandaki şeker miktarını uygun bir şekilde kontrol etmesini engeller. IPEX sendromlu insanlarda ayrıca otoimmün tiroid hastalığı da gelişebilir. Tiroid bezi (Görsel 3) alt boyunda hormon üreten kelebek şeklinde bir organdır. Bu hastalığa sahip bireylerde genel olarak bu bez az çalışır (hipotiroidizm) ama aşırı aktifte (hipertiriodizm) olabilir.

Görsel 3: IPEX Sendromu: tiroid bezi ve paratiroid bezleri/NCBI
Görsel 3: IPEX Sendromu: tiroid bezi ve paratiroid bezleri/NCBI

IPEX sendromlu bireyler genellikle bunlara ek olarak bağırsakları, deriyi ve endokrin bezleri kapsayan diğer otoimmüne hastalıklarını geliştirirler. Otoimmün kan hastalıkları yaygındır; etkilenen bireylerin yaklaşık olarak yarısı düşük seviyede kırmızı kan hücrelerine (anemi) (Görsel 4), pıhtı hücreleri (trombositopeni), ya da belirli beyaz kan hücreleri (nötropeni) sahiptir çünkü bu hücreler bağışıklık sistemi tarafından saldırıya uğramıştır. Bazı bireylerde IPEX sendromu karaciğer ve böbrekleri içerir.

Görsel 4: IPEX Sendromu; Anemi/NCBI
Görsel 4: IPEX Sendromu; Anemi/NCBI

Sıklık

IPEX sendromu tahminen 1.6 milyonda 1 kişiyi etkileyen nadir bir hastalıktır.

Nedenler

FOXP3 genindeki mutasyonlar IPEX sendromuna neden olur. Bu genden üretilen protein DNA’nın spesifik bölgelerine bağlanan ve belirli genlerin faaliyetlerinin kontrolüne yardım eden bir transkripsiyon faktörüdür. Bu protein düzenleyici T hücreleri olarak adlandırılan belirli bağışıklık hücrelerinin normal işlevi ve üretimi için gereklidir. Düzenleyici T hücreleri bağışıklık tepkilerinin kontrolünde ve otoimmüne hastalıkların önlenmesinde önemli bir rol oynar. FOXP3 genindeki mutasyonlar düzenleyici T hücrelerinin normal işlevini vücudun ihtiyaç duyulmadığında bağışıklık tepkilerini kapatmasını zorlaştırarak bozar. Normal vücut doku ve organlarına saldırılır, bu da IPEX sendromlu kişilerde gelişen çoklu otoimmün bozukluklara neden olur.

Kalıtım Modeli

IPEX sendromu X’e bağlı çekinik bir model ile kalıtsaldır. FOXP3 geni iki cinsiyet kromozomundan biri olan X kromozomu üzerinde bulunur. Erkeklerde (sadece bir X kromozomuna sahip) her hücredeki genin değişmiş bir kopyası bu duruma sebep olmak için yeterlidir. Kadınlarda (2 tane X kromozomuna sahip) hastalığa sebep olmak için gemin iki kopyasında da bir mutasyon olmak zorundadır. Erkekler X’e bağlı çekinik hastalıklardan kadınlara göre çok daha sık etkilenirler. X’e bağlı kalıtımın bir özelliği, babalar oğullarına X’e bağlı özellikleri aktaramazlar.

Bazı insanlar IPEX sendromu ile aynı görülen durumlara sahiptir ama FOXP3 geninde mutasyona sahip değillerdir. Bu durumlar X’e bağlı kalıtım modelini takip etmez ve dişiler etkilenebilir. Bu durumlar IPEX’e benzer sendromlar olarak sınıflandırılabilir.

Bu Hastalığın Diğer İsimleri

  • X’e bağlı otoimmünite-immün yetmezlik sendromu
  • Şeker hatalığı, konjenital insüline bağımlı, ölümcül salgı diyare ile
  • İshal, poliendokrinopati, ölümcül enfeksiyon sendromu, X’e bağlı
  • Hemolitik anemi ve poliendokrinopati ile enteropati, otoimmün
  • IDDM-sekretuar ishal sendromu
  • X’e bağlı immün yetmezlik, poliendokrinopati ve enteropati
  • İnsüline bağımlı diabetes mellitus salgı diyare sendromu
  • IPEX sendromu
  • X’e bağlı poliendokrinopati, bağışıklık disfonksiyonu ve ishal

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/immune-dysregulation-polyendocrinopathy-enteropathy-x-linked-syndrome#

Görsel Kaynak: https://www.irishtimes.com/news/science/geneticists-expect-major-breakthroughs-in-2016-1.2505890?mode=amp

Editör: Meryem Melisa KAR

Ne düşünüyorsunuz?

8 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

1 Yorum