Hiperferritinemi-Katarakt Sendromu

İçindekiler

Tanım

Hiperferritinemi-katarakt sendromu, ferritin (Şekil 1) adlı demir depolama proteinin kanda ve vücut dokularındaki aşırılığı (hiperferritinemi) ile karakterize bir bozukluktur. Bu proteinin dokularda birikmesi, göz merceğinin bulanıklaşmasına sebep olur ve katarakt denen göz bozukluğu meydana gelir.

Bu sendromdan etkilenen kişilerde, katarakt genel popülasyonda olduğu gibi 60 yaşından sonra değil, bebeklik döneminde gelişir. Cerrahi müdahale ile kaldırılamayan kataraktlar, bulanık mercekler gelen ışığı azalttığı ve saptırttığı için aşamalı olarak kararma ve görmede bulanıklığa yol açar.

Bu sendromda hiperferritinemi, çoğunlukla katarakt dışında bir sağlık problemine sebep olmaz ancak kandaki ferritin seviyelerinin yükselmesi, bazı karaciğer hastalıklarının belirtileriyle karıştırılabilir. Bu durum vücutta aşırı demir oluşumu ile sonuçlanır ve kan alınarak tedavi edilebilir.

Bunun yanında, hiperferritinemi-katarakt sendromu olan kişilerde demir miktarı fazla değildir ve tekrarlanan kan alımlarında, kırmızı kan hücrelerinin azalmasına (anemi) (Şekil 2) yol açan düşük demir seviyeleri oluşur. Bu yüzden, hiperferritinemi-katarakt sendromunun doğru teşhis edilmesi, yanlış ve gereksiz tedavilerden ya da karaciğer biyopsisi gibi invazif test prosedürlerinden kaçınmak için oldukça önemlidir.

Sıklık

Hiperferritinemi-katarakt sendromunun 200.000 kişiden 1’inde oluştuğu tahmin edilmektedir.

Nedenler

Hiperferritinemi-katarakt sendromu, ferritin proteininin bir alt birimi olan ferritin hafif zincirini yapmak için talimatlar oluşturan FTL genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. Ferritin, içi boş küresel moleküle dönüştürülmüş 24 alt birimden oluşmuş bir proteindir. Bunlar, çeşitli sayıda ferritin hafif zincirinden ve başka bir genden üretilen ferritin ağır zinciri olarak bilinen başka bir alt birimden oluşur. Bu iki alt birimin oranı dokulara göre farklılık gösterir.

Ferritin hücrelerde demiri depolar ve salar. Tüm ferritin molekülleri, küresel yapısı içinde 4500 tane demir atomu tutabilir ve bu depolama kapasitesi sayesinde ferritin molekülü hücre ve dokulardaki demir miktarını düzenleyebilir.

Hiperferritinemi-katarakt sendromuna sebep olan mutasyonlar, IRE (demire duyarlı element) adlı genin bir kısmında bulunur. IRE normal şartlarda demir düzenleyici protein (IRP) adlı bir proteine bağlanabilir. Bu bağlanma gerçekleştiğinde, ferritin hafif zincirinin gerekenden fazla üretilmesini engellemek için FTL geninin anlatımı durdurulur.

Bu şartlar altında demiri depolamak için daha az ferritin gerektiğinden bu durum sadece demir seviyeleri düşük olduğunda gerçekleşir. FTL geninin IRE kısmındaki mutasyonlar, IRP ile bağlanmasını önleyerek ferritin üretiminin demir seviyeleriyle eşleşmesini sağlayan mekanizmaya müdahale eder. Bu da aşırı ferritin oluşumuyla sonuçlanır.

Kalıtım Modeli

Hiperferritinemi-katarakt sendrom, otozomal baskın (Şekil 3) bir modelde kalıtsaldır. Otozomal baskın durumlarda her hücrede değiştirilmiş genin yalnızca bir kopyasının olması, bozukluğun meydana gelmesi için yeterlidir.