in

ÇılgıncaÇılgınca

Gorlin Sendromu

Gorlin Sendromu: Tanım, Sıklık, Nedenler, Kalıtım Modeli

İçindekiler

Tanım

Gorlin sendromu, nevoid bazal hücreli kanser sendromu olarak da bilinir, vücudun birçok bölgesine etki eden, çeşitli kanserli ve kanserli olmayan tümörlerin ortaya çıkma riskini arttıran bir durumdur.

Gorlin sendromlu insanlarda, en çok teşhis edilen kanser türü deri kanserinin en yaygın türü olan bazal hücre kanseridir. Gorlin sendromlu kişiler tipik özgün olarak gençlik ya da erken yetişkinlik boyunca bazal hücre kanseri geliştirmeye başlarlar. Bu kanser en sık yüzde, göğüste ve sırtta ortaya çıkar. Bir kişinin hayatı boyunca geliştirdiği bazal hücre kanseri sayısı etkilenen bireyler arasında çeşitlilik gösterir. Gorlin sendromuna sahip bazı insanlar hiç bazal hücre kanseri geliştirmezken, bazıları bu kanserden binlerce geliştirebiliyor. Açık tene sahip bireylerin bazal hücre kanser geliştirmesi koyu tene sahip bireylerden daha olasıdır. Kanser sayısı tedavi sürecinde azaltılabilir.

Gorlin sendromu olan kişilerin çoğu keratokistik odontojenik tümörler denilen kansersiz (iyi huylu) çene tümörü geliştirir. Bu tümörler genellikle ilk gençlikte ortaya çıkar ve yeni tümörler 30 yaşına kadar oluşur. Karetokistik odotojenik tümörler yetişkinlikten sonra çok nadir ortaya çıkar. Eğer tedavi edilmezse, bu tümörler acıtan yüz şişmesi ve diş yer değiştirmesine neden olabilir.

Gorlin sendromu gösteren kişiler, diğer tümörleri göstermeye genel popülasyondan daha fazla riske sahiptir. Etkilenen bireylerin küçük bir oranı çocukluk boyunca medulloblastoma denilen neyin tümörünü geliştirir. Fibrom denilen iyi huylu bir tümör türü kalpte ya da kadınların yumurtalıklarında ortaya çıkabilir. Kalp fibromları genel olarak belirtilere neden olmaz, ama kan akışına engel olabilir ya da düzensiz kalp atışına (aritmi) sebep olabilir. Yumurtalık fibromlarının kadınların doğurganlığını etkilediği düşünülmüyor.

Gorlin sendromunun diğer özellikleri ellerin avuç içi derisinde ve ayak tabanlarında küçük çöküntüleri (çukurlar), belirgin bir alınla beraber normal olmayan büyük bir kafayı (makrosefali); omurga, kaburga ya da kafatasını içeren iskelet anormalliklerini kapsar. Bu bulgu ve belirtiler tipik olarak doğumdan sonra ya da erken çocuklukta belirgin hale gelir.

Sıklık

Gorlin sendromunun 31.000 kişiden 1 kişiye etki ettiği tahmin ediliyor. Bazal hücreli kanserin her yıl 1 milyondan daha fazla yeni vaka sayısı Birleşik Milletlerde tespit edilirken, bu cilt kanserin yüzde 1’den daha azı Gorlin sendromu ile bağlantılıdır.

Nedenler

PTCH1 genindeki mutasyonlar Gorlin sendromuna neden olan ana nedendir. Bu genler reseptör olarak işlev gören protein yamalı homolog-1 proteininin yapımının talimatlarını içerir. Reseptör proteinler ligand denilen, kapı kilit uyumuna sahip, içinde belirli başka proteinlerin bulunduğu özel bölgelere sahiptir. Ligandlar ve onların reseptörleri birlikte hücrenin gelişmesini ve işlevini etkileyen sinyalleri tetikler. Sonic Hedgehod denilen, protein yamalı homolog-1 reseptörünün ligantıdır. Protein yamalı homolog-1, Sonic Hedgehog bağlanana kadar hücre büyümesini ve bölünmesini engeller.

PTCH1 geni hücrelerin çok hızlı ya da kontrolsüz çoğalmasını durduran bir tümör engelleyici gendir. Bu gendeki mutasyonlar protein yamalı homolog-1’in üretimini engeller ya da reseptörün anormal şekilde üretilmesine yol açar. Değiştirilmiş ya da kayıp bir protein yamalı homolog-1 reseptörü hücre büyümesi ve bölünmesini etkili bir şekilde bastıramaz. Sonuç olarak, hücreler kontrolsüz çoğalarak Gorlin sendromunun özgün olan tümörü oluşturur. PTCH1 geni mutasyonlarının bu durumla alakalı bulgu ve belirtilere nasıl sebep olduğu pek belirgin değildir. Gorlin sendromunun kendine has özellikleri, her hücrede küçük bir kromozom 9’un silinmesi olarak bilinen 9q22.3 mikrodelesyon kromozom değişimi ile alakalı da olabilir. Bu silinme PTCH1 genini içeren kromozom 9’un bölümünü kapsar ve sonuç olarak, 9q22.3 mikrodelesyonu olan insanlar bu genin bir kopyasından yoksun olurlar. Bu genin kaybı 9q22.3 mikrodelesyonu olan insanlarda Gorlin sendromunun bulgu ve belirtilerini vurgular. Etkilenen bireyler Gorlin sendromuna ait olmayan başka özellikleri de gösterirler, örneğin geç gelişim, zihinsel engellilik, aşırı büyük vücut (makrozomi) ve diğer fiziksel anormallikler. Araştırmacılar bu diğer bulgu ve belirtilerin kromozom 9’un kaybolan bölgesindeki fazladan genlerin neden olabileceğine inanıyorlar.

PTCH1 genindeki mutasyonlar yüzde 50 ila 85 arasında Gorlin sendromu vakalarında açıklanırken, diğer genlerdeki mutasyonlar, bazıları bilinen ve bazıları tanımlanmayan, geri kalan vakalardan sorumludur.

Kalıtım Modeli

Gorlin sendromu, her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının olması bu durumun ortaya çıkması için yeterli olduğu otozomal baskın desende kalıtsaldır. Birçok vakada, etkilenen kişi mutasyonu etkilenmiş bir ebeveynden alır. Diğer vakalar gendeki yeni mutasyonlar ve aile tarihlerinde bu vakanın görülmediği kişilerde ortaya çıkar.

PTCH1 geninin her hücrede bir tane mutasyona uğramış kopyasının bulunması Gorlin sendromunun, makrosefali ve iskelet anormalliklerinin de içinde bulunduğu özelliklerin hayatın erken dönemlerinde ortaya çıkması için yeterlidir.  Bazal hücre kanseri ve diğer ortaya çıkan tümörlerde, PTCH1 genindeki ikinci kopyadaki bir mutasyon kişinin hayatı boyunca belirli hücrelerde ortaya çıkmalıdır. PTCH1 geninde mutasyonla doğan kişilerin çoğu sonunda bazı hücrelerinde ikinci mutasyonu elde ediyorlar ve sonuç olarak çeşitli tümör türleri geliştiriyorlar.

Hastalığın Bilinen Diğer İsimleri

  • Bazal hücreli nevüs sendromu
  • BCNS
  • Gorlin-Goltz sendromu
  • NBCCS
  • Nevoid bazal hücreli kanser sendromu

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/condition/gorlin-syndrome/

Görsel Kaynak: Padma Pandeshwar, K. Jayanthi, D. Mahesh, “Gorlin-Goltz Syndrome“, Case Reports in Dentistry, vol. 2012, Article ID 247239, 4 pages, 2012. https://doi.org/10.1155/2012/247239

Editör: Tolga POLAT

Ne düşünüyorsunuz?

4 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir