in

ÇalışkanÇalışkan EntellektüelEntellektüel Sevgi DoluSevgi Dolu HavalıHavalı ÇılgıncaÇılgınca

GNAS Geni Nedir?

GNAS Geni: Normal Fonksiyon, Genetik Değişiklikler ile Alakalı Sağlık Durumları, Genin Diğer İsimleri

İçindekiler

GNA Geni: GNAS Kompleks Lokusu

Normal Fonksiyon

Guanin-nükleotid bağlayıcı protein olarak bilinen G proteinine ait uyarıcı özellikteki bir alfa alt biriminin oluşturulmasına yönelik direktifler GNAS geni tarafından sağlanır. G proteinlerinin her biri alfa, beta ve gama alt birimleri şeklinde isimlendirilmiş üç farklı proteinden meydana gelirler.

Sinyal geçişi olarak adlandırılmış bir süreçte G proteinlerinin hormonların işleyişini düzene sokması sonucunda birden çok hücrenin fonksiyonu üzerinde etkisi bulunan kompleks bir sinyal yolu ağı harekete geçirilmiş olur.

GNAS geni tarafından üretilen bir alt birim sayesinde oluşturulan G proteini, adenilat siklaz enziminin etkinliğini uyarmaya yardımcı olmakla sorumludur. Adenilat siklaz enzimi, endokrin bezlerinin faaliyetini düzene sokmaya yardımcı olan; tiroid, hipofiz bezi, yumurtalıklar-testisler ve böbrek üstü bezleri gibi çeşitli hormonların üretimlerini denetler.

Bununla birlikte bu enzimin kemik doku gelişimi işleyişini düzenlemekte katkısı bulunan sinyal yolları üzerinde büyük bir rol oynadığı düşünülmektedir. Böylece adenilat siklaz enzimi, vücudun yanlış bir bölgede kemik dokusu üretimini engellemeye yardımcı olmuş olur.

Genetik Değişiklikler ile Alakalı Sağlık Durumları

McCune-Albright Sendromu

GNAS geni üzerinde gelişen en az üç mutasyon, kemiklerde, deride ve çeşitli hormon üreten dokularda etkisi olduğu bilinen McCune-Albright sendromu adı verilmiş bir rahatsızlıkta saptanmıştır. Bu mutasyonlar neticesinde adenilat siklaz enziminin sürekli şekilde aktif halde kalmasına sebebiyet veren olağandışı G proteini oluşumu gözlenir.  Adenilat siklaz enziminin sürekli aktivasyonu sonucunda McCune-Albright sendromu rahatsızlığının bulguları ortaya çıkarak birtakım hormonların gereğinden fazla üretimine neden olur.

 McCune-Albright sendromu, kalıtsal olan bir rahatsızlık değildir. Bu rahatsızlığın gelişimine yol açan gen mutasyonu somatik şeklinde ifade edilmektedir. Sadece belli başlı hücrelerde gelişen somatik mutasyonlar, ebeveynden çocuğa aktarılmaktansa bireyin ömrü süresince sonradan kazanılır. GNAS geninde gelişigüzel oluşan bir mutasyonun gelişim sürecinin erken bir vaktinde ortaya çıkması sonucunda bu rahatsızlık meydana gelir.

Sonuç itibarıyla, vücuttaki hücrelerin kimi normal GNAS genine sahipken kimi de mutasyonlu GNAS genine sahip olmuş olur. Bu olgu mozaikçilik şeklinde isimlendirilir. McCune-Albright sendromunun ciddiyeti ve de özel nitelikleri mutasyonlu GNAS geni içeren hücrelerin sayısına ve bulundukları yere bağlı olarak farklılık gösterir.

Birincil Makronodüler Adrenal Hiperplazi

Her bir böbreğin üst kısmında yer alan küçük, hormon üreten bezler olan adrenal bezlerde fazla sayıda topakların (nodüller) oluşumuna sebebiyet veren birincil makronodüler adrenal hiperplazi rahatsızlığında GNAS geni üzerinde gelişen en az iki mutasyon saptanmıştır. Oluşan topaklar (nodüller), böbrek üstü bezlerinin genişlemesine yol açmakla birlikte kortizol hormonunun normal düzeyinden fazla bir düzeyde üretilmesi sonucunu da doğurur.

Genellikle kortizol, kan şekeri düzeylerinin korunmasına katkıda bulunur, vücudu fiziksel gerilimden sakınır ve iltihabı durdurur. Yükselmiş kortizol düzeyleri, yüzde ve üst gövdede kilo artışına, hassaslaşmış bir cilde, kemik kaybına, bitkinliğe ve bunlarla birlikte çoğunlukla birincil makronodüler adrenal hiperplazisi olan bireylerde görülen çeşitli sağlık sıkıntılarına sebep olabilir.

Birincil makronodüler adrenal hiperplazi rahatsızlığına yol açan GNAS geni üzerinde gelişen mutasyonların çok aktif olan bir G proteiniyle neticelendiği düşünülmektedir. Yapılan incelemeler, çok aktif G proteininin adenilat siklaz seviyelerinde artışa sebep olabileceğini ve bunun sonucunda da siklik AMP şeklinde isimlendirilmiş bir diğer bileşiğin de fazlaca üretimine yol açabileceği izlenimini vermektedir. Aşırı miktarda siklik AMP, olağandışı hücre büyümesine zemin hazırlayabilir ve birincil makronodüler adrenal hiperplazi rahatsızlığını nitelendiren adrenal topaklara (nodüller) sebebiyet verebilir.

Tıpkı McCune-Albright sendromundaki gibi birincil makronodüler adrenal hiperplazi rahatsızlığına sebep olan GNAS geni üzerinde gelişen mutasyonlar da embriyonik gelişimin erken vaktinde ortaya çıktığı düşünülen somatik mutasyonlardır. Mutasyonlu GNAS geni içeren hücreler, iki adrenal bezde de yer alabilir.

Progresif Kemik Heteroplazi

En az 14 GNAS gen mutasyonu, progresif kemik heteroplazi rahatsızlığına sahip bireylerde saptanmıştır. Normalde insanlar, her bir genin bir kopyasını anneden bir diğer kopyasını da babadan kalıtırlar. Birçok gende iki kopya da bütün hücrelerde aktif haldedir ya da ‘açıktır’ şeklinde ifade edilir. Buna rağmen küçük bir gen alt kümesinde iki kopyadan sadece biri aktif halde bulunur.

Bu genlerden bazılarında bireyin sadece babadan kalıtılan gen kopyası etkin haldeyken öteki genlerde de bireyin sadece anneden kalıtılan gen kopyası etkin haldedir. Genin asıl kaynağına bağlı gen aktivasyonunda görülen uyuşmazlıklar, genomik baskılanma şeklinde isimlendirilmiş bir olgudan meydana gelirler.

GNAS geni kompleks bir genomik baskılanma motifine sahiptir. Vücudun kimi kısmında anneden alınan gen kopyaları etkin haldeyken kimi kısmında da babadan alınan gen kopyaları etkindir. Progresif kemik heteroplazi rahatsızlığı, babadan alınan gen kopyasında etkisi bulunan birtakım mutasyonlar dolayısıyla meydana gelir. Bu mutasyonlar, G proteininin fonksiyonunda değişikliğe sebep olur ve kemik doku gelişimini (osteogenez) düzene sokma becerisine zarar verir.

Zarar görmüş kemik doku gelişimi düzeni, progresif kemik heteroplazi rahatsızlığında gözlenen deri dokusunda ve kaslarda ektopik kemik dokusu oluşumu ile neticelenir.

Kolanjiyokarsinom

Kolanjiyokarsinom ile ilişkili bilgilere sitemizden ulaşabilirsiniz.

Diğer Rahatsızlıklar

Albright kalıtsal osteodistrofisi (AHO) şeklinde isimlendirilen, kısa boy, obezite, olağandışı olarak gelişen kısa parmaklar ve ayak parmakları, derinin altında ektopik kemik dokusu gelişimi ve de çeşitli iskelet anormallikleri ile nitelendirilen bu rahatsızlık GNAS geninde gelişen mutasyonlardan kaynaklanır.

Albright kalıtsal osteodistrofisi rahatsızlığına sebebiyet veren bir mutasyon anneden kalıtıldığı zaman rahatsızlığın etkisindeki birey çoğunlukla AHO’ya birden çok hormona karşı bir direnme gösterir. Bu durum psödohipoparatiroidizm tip Ia ya da  PHPIa olarak isimlendirilir. Babadan kalıtılan bir mutasyon, endokrin sıkıntıları yaratmasa bile AHO rahatsızlığı ile neticelenebilir. Bu şekilde gelişen bir durum da psödopseudohipoparatiroidizm olarak isimlendirilir.

GNAS geni üzerinde gelişen somatik mutasyonlara endokrin bezlerin tümörlerinde ve kemiklerde oluşum gösterebilen fibröz lezyonlarında rastlanmıştır. Gelişen mutasyonların olağandışı hücre büyümesini harekete geçiren gereğinden fazla derecede aktif G proteininin oluşumuna yol açtığı düşünülmektedir. Mutasyonlu hücreler McCune-Albright sendromunda olanın aksine geniş çapta yayılım göstermediklerinden olağandışı hücre büyümesi özel bir bez ya da lifli lezyon ile sınırlandırılmıştır.

Bu Genin Diğer İsimleri

  • ADENİLAT SİKLAZ UYARICI PROTEİN, ALFA ALT BİRİMİ
  • adenilat siklaz uyarıcı G alfa proteini
  • AHO
  • C20orf45
  • dJ309F20.1.1
  • dJ806M20.3.3
  • GNAS1
  • GNAS1_İNSAN
  • GNASXL
  • GPSA
  • Gs, ALFA ALT BİRİMİ
  • GSA
  • GSP
  • guanin nükleotid bağlayıcı protein(G proteini), alfa uyarıcı aktivite polipeptidi 1
  • guanin nükleotid düzenleyici protein
  • MGC33735
  • NESP
  • NESP55
  • NÖROENDOKRİN SALGI PROTEİN 55
  • PHP1A
  • PHP1B
  • POH
  • SCG6
  • sekretogranin VI
  • SgVI
  • UYARICI G PROTEİN

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/gene/gnas/#synonyms

Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/structure/6E3Y

Editör: Hazal Kalsın DEMİR

Ne düşünüyorsunuz?

27 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

9 Yorum