Gen Varyantları ve Evrim

Giriş

Evrim, organizma popülasyonlarının nesiller boyunca değiştiği zaman dilimidir. Bu değişikliklerin temelinde genetik varyasyonlar bulunmaktadır. Genetik varyasyonlar, gen varyantlarından veya hücre bölünmeye hazırlanırken genetik materyalinyeniden düzenlendiği bir süreçten kaynaklanabilir. Gen aktivitesini değiştiren genetik varyasyonlar, bir organizmada farklı özellikleri ortaya çıkarabilir. Bu özelliklerden biri avantajlıysa ve bireyin hayatta kalmasına ve neslini devam ettirmesine yardımcı oluyorsa, genetik varyasyonun bir sonraki nesle geçme ihtimali daha yüksektir. Zamanla, bu özelliğe sahip bireylerin nesilleri artmaya devam ettikçe, avantajlı özellik bir popülasyonda giderek daha yaygın hale gelir ve popülasyonu atalardan farklı kılar.

Tüm genetik varyantlar evrimi etkilemez. Sadece üreme hücrelerinde meydana gelen kalıtsal varyantlar gelecek nesillere aktarılabilir ve potansiyel olarak evrime katkıda bulunabilir. Bazı varyantlar, bireyin yaşamı boyunca vücudun sadece bazı hücrelerinde meydana gelir ve bu durum kalıtsal değildir, bu nedenle doğal seçilim bir rol oynamaz. Ayrıca bir çok genetik farklılıkların bir gen veya protein işlevi üzerinde etkisi yoktur ve olumlu veya olumsuz değildir. Ek olarak, bir organizma popülasyonunun yaşadığı çevre, özelliklerin seçiminin vazgeçilmez parçasıdır. Varyantların getirdiği bazı farklılıklar, bir organizmanın hayatta kalmasına yardımcı olabilir, ancak diğerinde bu durum böyle değildir. Örneğin, belirli bir bakteriye karşı direnç, yalnızca o bakteri belirli bir yerde bulunursa ve orada yaşayanlara zarar verirse avantajlıdır.

Sonuç

Öyleyse neden genetik hastalıklar doğal seleksiyonla ortadan kaldırılmak yerine popülasyonlarda devam ediyor? Birkaç olası açıklama vardır, ancak bu açıklamalar çoğu durumda yetersiz kalır. Nörolojik durum Hungtinton Hastalığı gibi bazı durumlar için, belirti ve semptomlar yaşamın ilerleyen dönemlerinde, tipik olarak bir bireyin çocuğu olduktan sonra ortaya çıkar, bu nedenle gen varyantı zararlı olmasına rağmen nesillere aktarılabilir. Bazı durumlarda, her hücrede bir genin değiştirilmiş bir kopyasına sahip olmak avantajlı iken, değiştirilmiş iki kopyaya sahip olmak hastalığa neden olur. Bu durumun en iyi çalışılmış örneği orak hücre hastalığıdır: Her hücrede HBB geninin değiştirilmiş iki kopyasına sahip olmak hastalığa neden olur, ancak yalnızca bir kopyaya sahip olmak varyantların, özellikle sıtmanın yaygın olduğu bölgelerde, birçok popülasyonda neden hâlâ bulunduğunu açıklamaya yardımcı olur.

Kaynaklar:

1. https://medlineplus.gov/genetics/understanding/mutationsanddisorders/evolution/
2. https://dergipark.org.tr/en/pub/muskutd/issue/34654/382883
3. https://app.trdizin.gov.tr/publication/paper/detail/TWpZNU1qQTBOQT09
4. https://dergipark.org.tr/en/pub/sabiad/issue/57700/795625

Görsel Kaynak: https://www.factinate.com/things/42-far-facts-life-universe/?headerimage=1

Editör: Meryem Melisa KAR