GBA Geni Nedir?

İçindekiler

GBA Geni: Glukosilseramidaz Beta

Normal Fonksiyonu

GBA geni, beta-glukoserebrosidaz adlı enzimi oluşturan talimatları sağlar. Bu enzim, hücrelerin içindeki geri dönüşüm merkezi olan lizozomlarda aktiftir. Lizozomlar toksik maddeleri parçalamak, hücrelere saldıran bakterileri sindirerek yıpranmış hücre bileşenlerini dönüştürmekte sindirim enzimlerini kullanır. Bu özelliklere dayanarak, lizozom enzimleri temizlik enzimleri olarak adlandırılır. Beta-glukoserebrosidaz, glukoserebrosid adlı bir büyük molekülü şekere (glikoz) ve daha basit yağ molekülüne (seramid) parçalamaya yardımcı olan bir temizlik enzimidir. Glukoserebrosid, hücreyi çevreleyen zarın bir yapısıdır. Hücreler öldüğünde beta-glukoserebrosidaz tarafından kırılır ve bu yapılar yeni hücre oluştukça tekrar kullanılır.

Genetik Değişikliklere Bağlı Sağlık Koşulları

Parkinson Hastalığı

GBA genindeki değişimler, hareketi etkileyen benzer Parkinson hastalığı ve Parkinsonizm bozukluklarıyla da alakalıdır. Karakteristik özellikler titreme, bozulmuş denge ve koordinasyondur (postüral dengesizlik). Gaucher hastalığına sahip kişilerde GBA geninin mutasyonuna her iki hücre de sahipken, tek bir gen kopyasında mutasyon olanlara taşıyıcılar denir. Gaucher hastalığına sahip kişiler ve GBA gen mutasyon taşıyıcıları, Parkinson hastalığı veya parkinsonizm geliştirme riskleri fazladır.

Parkinson hastalığı veya parkinsonizm semptomları, dopamin üreten nöronların kaybıyla ortaya çıkar. Dopamin, yumuşak fiziksel hareketler üretmekte beyindeki sinyalleri ileten kimyasal bir habercidir. GBA mutasyonlarının bu bozulmalarla olan ilgisi hala bilinmemektedir. Araştırmalar, gendeki değişimlerin lizozom işlevlerini bozarak nöronlardaki toksik bileşenlerin hatalı parçalanmasına sebep olabileceğini gösteriyor. Alternatif olarak, bu değişiklikler anormal protein birikinti oluşumlarını artırabilir. Sonuçta, toksik maddeler veya protein birikintileri dopamin üreten nöronları öldürerek anormal hareketlere ve denge sorunlarına yol açabilir.

Gaucher Hastalığı

GBA genindeki 380’in üzerinde mutasyon, vücudun pek çok kısmını etkileyen farklı özelliklere sahip Gaucher hastalığına sahip bireylerde görülmüştür. Etkilenen kişilerde karaciğer ve dalak büyümesi (hepatosplenomegali), kan hücresi anormallikleri ve az da olsa şiddetli nörolojik problemler olabilir. Mutasyon, genin her iki hücredeki kopyalarında ortaya çıkar. Gaucher hastalığından sorumlu GBA gen mutasyonlarının çoğu, beta-glukoserebrosidazdaki amino asitleri ve enzimin yapısını değiştirerek normal çalışmayı engeller. Diğer mutasyonlar genetik materyali ekler veya siler ya da anormal olarak kısa ve işlevsiz bir haline yol açabilir.

GBA genindeki mutasyonlar, hücrelerdeki beta-glukoserebrosidazı büyük ölçüde azaltır veya yok eder. Sonuç olarak, glukoserebrosid düzgün bir şekilde parçalanmaz. Bu molekül ve ilgili maddeler dalakta, karaciğerde, kemik iliğinde ve diğer organlarda makrofaj olarak bilinen beyaz kan hücrelerinde birikebilir. Bu maddelerin anormal birikimi ve depolanması doku ve organlara zarar vererek Gaucher hastalığının karakteristik özelliklerine neden olur.

Lewy Cisimcikli Demans

GBA genindeki mutasyonlar Lewy cisimciklerinde demans gelişme riskini artırabilir fakat aynı zamanda GBA geninde mutasyon olan kişiler bu durumu geliştirmez. Lewy cisimcikli demans, düşünsel düşüş (demans) ile karakterizedir; görsel halüsinasyonlar, dikkat ve ruh halindeki değişimler, uzuv sertlikleri, titreme ve bozulmuş denge ve koordinasyonları gibi Parkinson hastalığının yukarıda tarif edilen karakteristik özellikleriyle benzer.

GBA geninin kopyasındaki mutasyonlar, Lewy cisimciklerinde bunama oluşum riskini artırır. Bu mutasyonlar, değişik bir beta-glukoserebrosidaz enzim üretimine neden olur. Bu enzim, lizozomların işlevine ve alfa-sinüklein adlı proteinin parçalanmasına karışabilir, Lewy cisimcikleri oluşma riski artar böylece bu proteinler birikir. Protein kümelerinin beyinde birikmesi, nöron işlevini bozarak hücre ölümüne neden olur. Zamanla, nöron kaybı, zihinsel ve motor işlevi ve duyguların düzenlenmesi daha fazla bozularak Lewy cisimcikli bunamanın belirti ve semptomları ortaya çıkar.