Gaucher Hastalığı

İçindekiler

Tanım

Gaucher hastalığı, insan bedeninde çoğu organ ve dokuyu etkileyen genetik rahatsızlıktır. Bu hastalığın belirtileri hasta bireyler arasında büyük değişiklik göstermektedir. Araştırmacılar, birbirinden farklı özgün özelliklere göre birçok Gaucher hastalığı tiplerini yorumladılar.

En yaygın Gaucher hastalığı Tip 1 formudur. Bu formda merkezi sistem olarak da bildiğimiz beyin ve omurilik, genellikle etkilenmediğinden nöropatik olmayan Gaucher hastalığı olarak da bilinir. Bu formun belirtileri hafif veya şiddetli olabilmektedir, ayrıca çocukluk döneminden erginlik dönemine kadar olan süre boyunca herhangi bir anda meydana gelebilir. Öncelikli belirtiler genellikle karaciğer ve dalak gibi organ büyümesi (hepatosplenomegali), anemi, kolay morarma (kan trombositlerinin azalma durumu-trombositopeni), artrit ve kemik ağrısı gibi kemik bozukluklarına ek olarak da akciğer hastalığı görülmektedir.

Tip 2 ve 3 formları beyin ve omuriliği etkilediğinden nöropatik bozukluk formları olarak bilinmektedirler. Tip 1 formunun belirtilerine ek olarak, beklenmeyen göz hareketlerine, nöbetlere ve beyinde hasarına sebep olabilir. Tip 2 formu çoğunlukla bebeklik döneminde başlar ve hayati olarak riskli sağlık problemlerine neden olur. Tip 3 formu sinir sistemini de etkilerken, Tip 2’den daha az ilerleyici eğilimi vardır.

Gaucher hastalığının en güç formu, perinatal ölümcül form olarak isimlendirilmektedir. Bu form doğum öncesi ya da bebeklik döneminde başlayan hayati olarak riskli komplikasyonları meydana getirmektedir. Bu formun belirtileri; doğumdan önce sıvı birikimi sonucu oluşan hidrops fetalis (aşırı şişme) ek olarak, kuru ve pullu cilde sahip olma ve diğer cilt sorunları. Fiziki belirtiler olarak ise ayırt edici yüz özelliklerine sahiptirler. Ayrıca ciddi nörolojik problemler de görülmektedir. Adı üzerinde, perinatal öldürücü formlu hasta bebekler, çoğunlukla doğumdan birkaç gün sonra yaşamlarını yitirirler.

Gaucher rahatsızlığının bir diğer formu da kardiyovasküler tip olarak adlandırılmaktadır sebebi ise özellikle kalbi ve kalp kapakçıklarını (sertleştirir) etkilemesidir. Kardiyovasküler formuna sahip bireylerde gözlerde gariplik, kemik rahatsızlığı ve ayrıca dalakta splenomegali (hafif büyüme) görülebilir.

Sıklık

Gaucher hastalığı, 50.000-100.000 birey arasından 1 bireyde görülmektedir. Tip 1 formu, en yaygın halidir. Yahudi asıllı bireylerde, 500-1000 birey arasından 1 bireyde görülür dolayısıyla diğer bireylere göre daha sık görülmektedir. Gaucher rahatsızlığının Tip 2, Tip 3, kardiyovasküler ve perinatal ölümcül formları nadirdir ve Yahudi asıllı insanlarda diğer insanlara göre daha seyrek görülmektedir.

Nedenler

GBA geninde meydana gelen mutasyonlar sonucu Gaucher hastalığı oluşmaktadır. GBA geni, beta-glukoserebrosidaz olarak bilinen bir enzim olup glukoserebrosit olarak adlandırılan yağlı yapıyı, glikoz (şeker) ve daha küçük, basit seramid’e (yağ molekülü) ayırmak için direktiflere sahiptir. GBA geninde meydana gelen mutasyonlar, beta-glukoserebrosidazın işlevini büyük oranda düşürür ya da tamamen sonlandırır. Bu enzimin eksikliğinde, glukoserebrosit ve bununla bağlantılı maddeler hücrelerin içerisinde, hücreye toksik etki yaratak şekilde çoğalmaktadır. Bu maddelerin olağandışı birikimi ve depo edilmesi sonucu dokularda ve organlarda hasar meydana gelir dolayısıyla Gaucher rahatsızlığının özgün özelliklerine, belirtilerine sebep olur.

Kalıtım modeli

Otozomal çekinik kalıtım modeli ile kalıtılır, yani her hücredeki genin her iki kopyasının da mutasyona sahip olduğu durumdur. Bu kalıtım modeli ile kalıtılan hastalığa sahip hasta bireylerin ebeveynlerinin her ikisi de mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşımaktadır, fakat hastalığın belirtilerini göstermezler.