GATA1 Geni Nedir?

İçindekiler

GATA1 Geni: GATA Bağlayıcı Protein 1

Normal İşlevi

GATA1 geni, DNA’nın belirli bölgelerine bağlanan ve diğer genlerin aktivitelerinin kontrol edilmesinden sorumlu bir proteinin üretiminden sorumludur. Bu aktivitenin temelinde, transkripsiyon faktörü olarak bilinen GATA1 proteini yer almaktadır. Düzgün bir işleyiş için bu olgunlaşmamış hücreler, belirli olgunluktaki kan hücrelerine farklılaşmalıdır. Bu protein, DNA’ya bağlanmakta ve diğer proteinlerle etkileşime girmektedir. Bu protein, farklılaşmalarını kolaylaştırmak için olgunlaşmamış kırmızı kan hücrelerinin ve trombosit öncü hücrelerinin büyümesini ve bölünmesini düzenlemektedir. Kırmızı kan hücreleri, oksijenin vücuttaki çeşitli dokulara taşınmasında ve trombositler ise kanın pıhtılaşmasında görevlidir. GATA1 proteini, eozinofiller, mast hücreleri ve dendritik hücreler de dahil olmak üzere çeşitli beyaz kan hücrelerinin olgunlaşmasını sağlayarak enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olmaktadır.

Genetik Değişikliklerle İlgili Sağlık Durumları

Diseritropoetik Anemi ve Trombositopeni

GATA1 geninde meydana gelen en az 8 farklı mutasyon sonucunda, Diseritropoetik Anemi ve Trombositopeni oluşmaktadır. Bu mutasyonların çoğu ise GATA1 proteininin tekli yapı taşlarında farklılıklar oluşturmaktadır. Bu gen mutasyonları, GATA1 proteininin DNA’ya bağlanma özelliğini ve ayrıca diğer proteinlerle etkileşimini zayıflatmaktadır. Bu proteinde meydana gelen değişim, artan proliferasyon, azalmış farklılaşma ve olgunlaşmamış kan hücrelerinin erken ölümü gibi işlevsel farklılıklar ile sonuçlanmaktadır. Olgunlaşmamış kan hücreleri, özelleşmiş, olgun kan hücrelerinin işlevlerini yerine getirememektedir. Farklılaşmadaki eksiklikler, Diseritropoetik Anemi ve Trombositopeni Hastalığının karakteristik özellikleri olan kanın pıhtılaşmasına (trombositopeni) karışan kırmızı kan hücrelerinin (anemi) ve trombositlerin eksikliğine neden olmaktadır.

Diamond-Blackfan Anemisi

Diamond-Blackfan Anemisi, başlıca kemik iliğini etkileyen bir hastalıktır. Bu durumda olan insanlar, genellikle vücudun çeşitli bölümlerini etkileyen fiziksel anormalliklere de sahiptir.

Kanser Çeşitleri

Mutasyonlardan bazıları, kişinin yaşamı sırasında gerçekleşebilir ve bu mutasyonlar yalnızca belli hücrelerde bulunmaktadır. Bu çeşitteki mutasyonlara somatik mutasyonlar denilir ve kalıtılmazlar. GATA1 genindeki somatik mutasyonlar, Geçici Anormal Miyelopoez (TAM) adı verilen kan oluşturan hücrelerin hastalığı geliştirme riskini artırmaktadır. Bu mutasyonlar genellikle, fetal gelişim sırasında meydana gelmektedir ve artan risk, yalnızca hücrelerinin her birinde fazladan bir kromozom 21 kopyası ile doğan kişiler için geçerlidir; bu, Trizomi 21 veya Down Sendromu olarak bilinen bir durumdur. Down Sendromuna sahip bireylerin yaklaşık %10’u, doğumda ya da sonrasında TAM geliştirmektedir.

Geçici Anormal Miyelopoez, kanda, karaciğerde ve kemik iliğinde olgunlaşmamış megakaryosit öncül hücrelerin birikmesi gibi özelliklerle karakterize olmuştur. Vakaların çoğunda, TAM semptom ve belirti göstermeyerek üç ile dört ay içinde yok olmaktadır. Bunun yanı sıra, Geçici Anormal Miyelopoez hastası yeni doğanların yaklaşık %20’si, karaciğer büyümesi (hepatomegali), karaciğerde yara dokusu oluşumu (hepatik fibroz), doğumdan önce vücutta aşırı sıvı birikimi (hidrops fetalis) ve kalp yetmezliği gibi ciddi komplikasyonlara sahiptir.

TAM’lı çocukların yaklaşık %20-30 kadarının daha sonrasında, Akut Megakaryoblastik Lösemi (AMKL) adı verilen kan oluşturan hücrelerin kanseri oluşturdukları tahmin edilmektedir. Somatik GATA1 gen mutasyonları, TAM ya da AMKL hastalarının normal uzunluktaki GATA1 proteini üretmesini engeller ve yalnızca GATA1 proteinlerinin kısa versiyonlarını üretmesine izin vermektedir. Down Sendromlu bireylerde, somatik GATA1 gen mutasyonlarının, bu kemik iliği bozukluklarını geliştirme riskini neden artırdığı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır.