Distoni 16 Nedir?

İçindekiler

Tanım

Distoni 16, bir grup koşulların istemsiz hareketler, kıvrılma (bükülme) ve çeşitli kasların kasılması ve etkilenen vücut bölümlerinin olağandışı yerleştirilmesi ile tanımlanan distoninin birçok formundan biridir. Distoni 16 çoğunlukla çocuklukta başlamasına rağmen, bebeklikten yetişkinliğe her yaşta ortaya çıkabilir.

Hastalığın belirtileri ve semptomları insanlar arasında duruma göre değişiklik gösterir. Etkilenen birçok bireyde, düzensizlik ilk olarak bir veya iki kolu ya da bacakları etkiler. Kasların gerilmesi (kasılma) genellikle etkilenen uzvu acı verici olabilen ya da yürümek gibi görevleri yerine getirirken zorlanmaya yol açabilecek anormal duruma getirir. Diğer kaslarda, boyun kasları ilk olarak etkilenir, kafa geriye doğru çekilir ve çene havaya doğru (retrokolis) konumlanır.

Bu hastalıkta, çene, dudak ve dil kasları ayrıca yaygın olarak etkilenir (oromandibular distoni), ağzı açıp kapamada zorluğa, yutma ve konuşmada problemlere yol açar. Konuşma aynı zamanda vokal kabloları (Görsel 1) (larenks distoni) kontrol eden kasların istemsiz gerilmesi yüzünden etkilenebilir, sessizliğe, nefes kesen sese ya da açık konuşma yeteneksizliğine sebep olur. Distoni 16 kademeli olarak kötüleşir, sonuç olarak vücudun birçok kısmı kasları içerir.

Bu duruma sahip bazı bireyler parkinsonizm olarak bilinen hareket anormalliğinin desenini geliştirir. Bu anormallikler olağandışı yavaş hareket (bradikinezi), kas katılığı, titreme ve vücudu dik ve dengede tutmada (postural instabilite) yeteneksizliği içerir. Distoni 16’da parkinsonizm hiç gelişmez ise nispeten hafiftir.

Bu hastalığın belirtileri ve semptomları genellikle hareket bozukluğu için tipik olarak kullanılan ilaçlar ile tedavi edildiğinde daha iyiye gitmez.

Sıklık

Distonilerin Amerika’da 25.000 insanı etkilediği tahmin ediliyor. Distoni 16 yaygınlığı bilinmeyen distoni türüdür.

Nedenler

Distoni 16’ya PACT denilen bir proteinin yapımının talimatlarını içeren PRKRA genindeki mutasyonlar neden olmaktadır. PACT proteini bir hücrenin virüslere, serbest radikaller denilen zararlı moleküllere ya da diğer toksik maddelere maruz kalması gibi strese olan yanıtını kontrol etmeye yardım eder. Bir hücre stres altında olduğunda, PACT proteini, hücreyi darbeden korumaya yardım eden, protein üretimini azaltan sinyalleri çalıştırır. Bu sinyaller son olarak eğer hücre stres altında ise hücrenin kendini imha etmesine (apaptosis) yol açar.

PRKRA geni mutasyonları anormal PACT proteinlerinin üretimine sebep olur. Sinyallerin deseni ortaya çıkan hücre ölümü oranını azaltan bu anormal proteinlerin yanıtındaki stres değişmesi tarafından uyarılır. Araştırmacılar beynin belirli bölgelerindeki aşırı hücre kaybının beynin kasların kontrolü ve hareketini bozması distoni 16’nın özelliklerinin yol açtığından şüpheleniyorlar. Beyin hücrelerinin özellikle PRKRA geni mutasyonlarından etkilenmesinin nedeni belirsizdir.

Kalıtım Modeli

Distoni 16 her hücrede PRKRA geninin kopyalarının mutasyona sahip olduğu otozomal resesif bir modelde (Görsel 2) genellikle kalıtsaldır. Bu durumların çoğunda, hastalıklı bireyin ebeveynlerinin ikisi de birer tane mutasyonlu gen taşır, ama tipik olarak bu durumun belirtilerini ve semptomlarını göstermezler. Bazı durumlarda; bir mutasyon bir etkilenmemiş ebeveynde kalıtsaldır ve bir diğeri gendeki yeni mutasyon (de novo) diğer ebeveynin üreme hücrelerindeki (yumurtalar ve spermler) formasyon süresince ya da erken embriyonik gelişimde ortaya çıkar.

Bazı çalışmalar bu rahatsızlığın bir otozomal dominant modelde (Görsel 3) kalıtsal olabilmesi yani ger hücrede değişmiş genin bir kopyasının düzensizliğe sebep olması için yeterli olduğunu öne sürüyor.