Denge Testleri Nedir?

Tanım

Denge testleri, denge bozukluklarının doğru tanısı için yapılan bir grup testin genel adıdır. Denge bozukluğu, ayakta olunan durumlarda stabiliteyi sağlayamamak ve “sersemlik” olarak adlandırılan özel bir his ile karakterize edilir. Bu sersemlik hali denge durumunun sağlanamadığı özel koşulları kapsar. Bu terimin içerisine vertigo (kişinin kendisinin ya da çevresinin döndüğünü hissetmesi) ve baş dönmesi (bayılacak ya da bitkin düşecekmiş hissi veren) gibi belirtiler yer alır. Denge bozuklukları hafif seyredebileceği gibi yürümekte, merdiven çıkmakta ya da diğer olağan günlük aktiviteleri yapmakta güçlüğe sebep olacak kadar şiddetli seyredebilir.

İyi bir denge durumunun sağlanması adına vücut içerisinde birçok sistem birlikte çalışır. Bunlar içerisinde en önemli olanı “vestibüler” sistemdir. Bu sistem iç kulakta yer alır ve dengenin sağlanmasına yardımcı olan özel sinir ve yapılar içerir. Görme ve dokunma da dengeyi korumaya yardımcı önemli duyulardır. Bu sistemler içerisindeki herhangi bir problem denge bozukluğuna sebebiyet verebilir.

Denge bozukluğu her yaşta olabilir fakat yaşlılarda daha yaygın olarak görülmektedir. Yaşlı insanların gençlere nazaran düşmeye daha yatkın olmalarının temel sebeplerinden biri de budur.

Denge Testleri Ne İçin Yapılır?

Denge testleri denge sağlamada herhangi bir problem olup olmadığını anlamak ve eğer varsa bunun sebebini öğrenmek için yapılır.

• Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV): İç kulak kalsiyum kristalleri içerir ve bu kristaller dengenin korunmasına yardımcı olur. BPPV bu kristallerin pozisyonlarında meydana gelen herhangi bir değişiklik sonucu oluşur. Böyle bir durumda kişi içinde bulunduğu alanın ya da etraftaki nesnelerin döndüğü hissine kapılabilir. BPPV yetişkinlerde görülen vertigonun en yaygın sebebidir.
• Meniere Hastalığı: Bu hastalık “sersemlik haline”, kulakta işitme kaybı nöbetlerine ve kulak çınlamasına sebep olur.
• Vestibüler Nörinitis: İç kulak iltihabından kaynaklanan bu rahatsızlığın sebebi genelde viral enfeksiyonlardır. Semptomları bulantı ve vertigodur.
• Migren: Migren, zonklayıcı ve şiddetli seyreden bir baş ağrısı çeşididir. Bu şekilde diğer baş ağrısı tiplerinden ayrılır. Semptomlar arasında sersemlik ve mide bulantısı vardır.
• Kafa Travması: Kafa travması (çarpma, yaralanma vs.) sonrası vertigo gibi çeşitli denge bozuklukları gözlemlenebilir.
• Kullanılan İlaçların Yan Etkileri: “Sersemlik hali”, belirli ilaçlar kullanıldıktan sonra yan etki olarak görülebilir. Denge bozukluğunun sebebi öğrenildiğinde buna uygun tedavi uygulanılır.

Neden Bir Denge Testine İhtiyaç Duyulur?

Aşağıdaki semptomlardan bir ya da birkaçına sahipseniz bir denge testi yaptırmanız gerekebilir:

• Sersemlik hali
• Stabil haldeyken çevrenin ya da kendinizin döndüğü hissine kapılmak.
• Yürürken dengeyi sağlayamamak.
• Yürürken sendelemek.
• Kulakta çınlama (tinnitus).
• Bitkin düşecek ya da bayılacakmış hissine kapılmak ve bilinç bulanıklığı.
• Bulanık ya da çift görme.
• Kafa karışıklığı (algının bozulması).

Denge Testi Nasıl Yapılır?

Denge testi birincil bir sağlık çalışanı ya da kulak rahatsızlıkları konusunda uzmanlaşmış bir sağlık çalışanı tarafından yapılır. Bunlar arasında odyologlar ve kulak-burun-boğaz doktorları vardır.

• Bir odyolog, duyma kaybına bağlı gelişen rahatsızlıkların tanısı, tedavisi ve yönetimi konusunda uzmanlaşmış bir sağlık çalışanıdır.
• Bir kulak-burun-boğaz uzmanı kulak burun ve boğaz ile ilintili hastalıkların tedavisinde uzmanlaşmış sağlık çalışanıdır.

Denge bozukluğu tanısında genelde birden fazla test uygulanır. Bu testler:

Elektronistagmografi (ENG) ve Videonistagmografi (VNG) Testleri

Bu testler göz hareketlerini kaydetmeyi ve ölçmeyi hedefler. Görme sisteminin, iyi bir denge sağlanması açısından sağlıklı çalışıyor olması gerekir. Test esnasında:

• Hasta karanlık bir odada test sandalyesine oturur.
• Hastadan bir ekran üzerine yansıtılan ışık düzenlerine bakması ve takip etmesi istenir.
• Bu ışık düzenlerini izlerken farklı pozisyonlara geçmesi istenir.
• Son olarak her kulağın içine sıcak ve soğuk hava/su verilir. Bu gözlerin spesifik bir biçimde hareket etmesine sebep olur. Eğer gözler bu biçimde hareket etmiyorsa, iç kulak sinirlerinde bir hasar oluştuğu sonucuna varılır.

Döner Sandalye Testi

Bu test de yine göz hareketlerini ölçmeyi hedefler. Test esnasında:

• Hasta bilgisayar ile kontrol edilen, motorlu bir sandalyeye oturur.
• Sandalye yavaş bir şekilde, ileri-geri hareketlerle daire çizerken hastaya göz hareketini kaydeden özel gözlükler takılır.

Bilgisayarlı Dinamik Postürografi (CDP)

Bu test ayakta dururken dengeyi sağlama yeteneğini ölçmeyi hedefler. Test esnasında:

• Hastadan emniyet kemeri takarak, bir platform üzerinde çıplak ayakla durması istenir.
• Hastanın etrafında yatay bir ekran bulunur.
• Hastanın hareket eden bir yüzeyde ayakta durabilme kabiliyetini test etmek için platform hareket halindedir.

Vestibüler Uyarılmış Miyojenik Potansiyeller (VEMP) Testi

Bu test belirli kasların sese nasıl reaksiyon verdiğini ölçen bir testtir ve iç kulakta bir problem olup olmadığı anlaşılması için yapılır. Test esnasında:

• Hasta bir sandalyeye yaslanır.
• Hastaya kulaklık takılır.
• Hastanın boynuna, alnına ve göz altına sensör pedleri yerleştirilir ve bu pedler kas hareketini kaydeder.
• Tıklama ve ton patlamaları gibi çeşitli sesler kulağa gönderilir.
• Bu sesler gönderildiğinde başınızı ya da gözlerinizi kısa sürelerle kaldırmanız istenir.

Dix-Hallpike Manevrası

Bu test gözlerin ani hareketlere nasıl tepki verdiğini ölçer. Test esnasında:

• Hastayla ilgilenen sağlık çalışanı hastayı otururken hızlı bir şekilde yatar pozisyona getirir ve/veya başını farklı pozisyonlarda hareket ettirir.
• Hastanın göz hareketlerinde bir terslik ya da dönme gibi bir durum olup olmadığı kontrol edilir.

Bu testin daha yeni bir versiyonun ismi Video Head Impulse Testidir (vHIT). vHIT esnasında, hastanın başı nazikçe farklı yönlere doğru çevrilirken hastaya takılan gözlükler göz hareketini kaydeder.

Eğer denge bozukluğu duyma problemleri ile ilintiliyse birden fazla işitme testi talep edilebilir.

Denge Testleri Herhangi Bir Risk Taşıyor mu?

Bazı testler sersemlik ve baş dönmesi yaratabilir. Bu durum genellikle birkaç dakika içinde geçer.

Sonuçlar Ne Anlama Geliyor?

Sonuçlar normal kabul edilen değerlerde değilse, doktorunuz tedavi planı oluşturmak için birden fazla test yapabilir. Denge bozukluklarının sebebine bağlı olarak tedavi planı şunları içerebilir:

• İlaç: Enfeksiyon tedavisi için ya da sersemlik hali ve baş dönmesini kontrol altına almak için ilaç verilebilir.
• Pozisyonel Tedavi: Eğer BPPV tanısı mevcutsa, doktorunuz başınız ve göğsünüz için özel hareketler yapmanızı önerebilir. Bu hareketler kulak içinde yeri değişen kalsiyum kristallerini normal yerlerine geri getirebilmeyi hedefler. Bu prosedür ayrıca Epley Manevrası olarak da bilinir.

Vestibüler Rehabilitasyon

Denge rehabilitasyonu konusunda uzmanlaşmış bir doktor dengeyi sağlama ve düşmeleri önlemeye yönelik bir egzersiz programı düzenleyebilir.

Diyet ve Yaşam Stili Değişikliği

Eğer Meniere hastalığı tanısı aldıysanız ya da migren ağrılarınız varsa belirli yaşam tarzı değişiklikleri semptomlarınızı hafifletebilir. Bunlar fiziksel aktivite, belirli besinleri diyetten çıkarma ve sigara kullanımını bırakma gibi değişiklikler olabilir. Bu değişikliklerden hangilerinin en iyi sonuç vereceğini doktorunuza danışabilirsiniz.

Cerrahi İşlem

Eğer ilaçlar ve tedaviler işe yaramıyorsa, iç kulaktaki problemleri hedef alan bir cerrahi işlem gerekebilir. Cerrahi işlemin tipi denge bozukluğunun nedenine göre spesifik olarak belirlenir.

Eğer sonuçlarınız ile ilgili sorularınız varsa doktorunuza danışmalısınız.

Kaynak: https://medlineplus.gov/lab-tests/balance-tests/

Görsel Kaynak: https://neurologiccc.com/visual-eyes/

Editör: Tolga POLAT