CLN10 Hastalığı

İçindekiler

Tanım

CLN10 hastalığı öncelikle sinir sistemini etkileyen ağır bir rahatsızlıktır. Bu duruma sahip bireyler genellikle doğumdan kısa bir süre sonra belirti ve semptomlar gösterirler. Bu belirti ve semptomlar kas sertliği, solunum yetmezliği ve birkaç dakika süren uzun süreli nöbet aktivitesi ataklarını içerebilir. Etkilenen bazı bireylerin de anne karnındayken doğumdan önce nöbet geçirmeleri muhtemeldir.

CLN10 hastalığı olan bebekler, normal boyutun yarısından daha az olabilecek beyinlere sahip alışılmadık derecede küçük kafalara (mikrosefali) sahiptir. Hareketi koordine eden (beyincik) ve düşünme ile duyguları kontrol eden alanlarda (serebral korteks) beyin hücrelerinde kayıp vardır. Beyindeki sinir hücreleri de miyelin olarak isimlendirilen yağlı bir maddeden yoksun onları korur ve sinir uyarılarının verimli bir şekilde iletilmesini teşvik eder. CLN10 hastalığı olan bebekler genellikle doğumdan saatler sonra yada en iyi ihtimalle haftalar sonra ölürler.

CLN10 hastalığı olan bazı bireylerde, durum geç bebeklik ve yetişkinlik arasında, yaşamın ilerleyen zamanlarına kadar ortaya çıkmaz. Bu bireylerde giderek beyin hücreleri kaybı vardır ve genellikle denge ve koordinasyon (ataksi), konuşma kaybı, entelektüel işleyişte ilerleyici bir kayıp (bilişsel düşüş) ve görme kaybı ile ilgili sorunlar geliştirirler. Daha geç başlayan CLN10 hastalığı olan bireylerin, belirti ve semptomlarının ilk ne zaman başladığıyla ilişkili olarak ömrü kısalmıştır.

CLN10 hastalığı nöronal seroid lipofuscinozlar (NCL) olarak bilinen bir grup hastalıktan biridir. Tüm bu bozukluklar sinir sistemini etkiler ve tipik olarak görme, hareket ve düşünme yeteneği ile ilgili ilerleyici sorunlara neden olur. Farklı NCL’ler genetik nedenleriyle ayırt edilir. Her hastalık tipine ceroid lipofuscinosis, nöronal ve daha sonra alt tipini gösteren bir sayı anlamına gelen “CLN” tanımlaması verilir.

Sıklık

CLN10 hastalığının sıklığı bilinmemektedir; Şimdiye kadar en az 11 vaka tanımlanmıştır.

Nedenler

CTSD geninde mutasyonlar CLN10 hastalığına neden olur. CTSD geni, katepsin D olarak isimlendirilen enzimin üretilmesini sağlayan genetik bilgiyi içerir. Katepsin D enzimi, proteinleri parçalayarak değiştiren proteaz enzimleri olarak işlev gören bir katepsin proteinleri ailesinden biridir. Katepsin D enzimi, birçok hücre tipinde bulunur ve hücreler içinde farklı türleri sindiren ve geri dönüştüren bölmeler olan lizozomlar da aktiftir. Katepsin D, belirli proteinleri parçalar, belli proteinleri açabilir (aktive edebilir) ve hücrenin kendi kendini yok etmesini (apoptoz) düzenleyebilir.

Doğumda mevcut olan CLN10 hastalığına neden olduğu bulunan CTSD geni mutasyonları, katepsin D enzim aktivitesinin tamamen yokluğuna yol açar. Sonuç olarak, proteinler ve lipitler normal olarak parçalanmaz ve lizozomlar da anormal olarak birikir. Bu moleküllerin birikimi vücuttaki hücrelerde hasar yol açar, özellikle sinir hücreleri anormal hücre materyallerinin neden olduğu hasara karşı savunmasız olduğu bilinmektedir. CLN10 hastalığında sinir hücrelerinin erken ve yaygın kaybı, bebeklik döneminde önemli belirti, semptomlara yol açabilirken ölüme de sebep olabilir.

CLN10 hastalığının daha sonraki başlangıçlı vakalarında, CTSD gen mutasyonları büyük olasılıkla fonksiyonu büyük ölçüde azaltılmış ancak ortadan kaldırılmamış bir katepsin D enziminin üretilmesiyle sonuçlanır. Sonuç olarak, bazı proteinler ve lipidler enzim tarafından parçalanır, bu nedenle bu maddelerin lizozomlar da birikmesi ve sinir hücresi ölümüne neden olması daha uzun sürer.

Kalıtım Modeli

CLN10 hastalığı otozomal çekinik modelle aktarılır, yani her hücredeki genin her iki kopyasında da mutasyonlar vardır. Otozomal çekinik durumu olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır, ancak tipik olarak durumun belirti ve semptomlarını göstermezler.