CFH Geni Nedir?

İçindekiler

CFH Geni: Tamamlayıcı Faktör H

Normal Fonksiyon

CFH geni, hücrede tamamlayıcı faktör H adı verilen proteinin üretilmesinin emrini verir. Bu protein, vücudun tamamlayıcı sistemi olarak bilinen bağışıklık tepkisinin bir bölümünün düzenlenmesine yardımcı olur. Tamamlayıcı sistem, vücuttaki yabancı işgalcileri (bakteri ve virüs gibi) yok etmek için beraber çalışan bir grup proteindir; iltihap oluşumunu tetikler ve hücre ve dokulardaki enkazı kaldırır. Bu sistem dikkatli bir şekilde düzenlenmelidir çünkü sadece istenmeyen maddeleri hedef almalıdır ve vücudun sağlıklı hücrelerine zarar vermemelidir. Tamamlayıcı faktör H, birkaç protein ile birlikte ihtiyaç olmayan durumlarda tamamlayıcı sistemin aktive olmasını önleyerek sağlıklı hücreleri korur.

Genetik Değişikliklerle İlgili Sağlık Koşulları

Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu

CFH geninde ve yakınında, en yaygını geç yetişkinlikte görme kaybına neden olan göz hastalığı olmak üzere yaşa bağlı makula dejenerasyonuna neden olan çeşitli varyantlar tespit edilmiştir. Tyr402His polimorfizmin olması bu durumun yaşanma riskini artırabileceği görülüyor.

Polimorfizmin bir kopyasına sahip insanlarda yaşa bağlı makula dejenerasyonu görülme riski kopya olmayan insanlara göre 2,5 kat daha fazladır. Bununla birlikte iki kopyaya sahip insanlarda risk 6 kat daha fazladır. Yine de bu varyantlara sahip çoğu insan hastalığı geliştirmez. Yaşa bağlı makula dejenerasyonu, drusen denilen gözün arkasındaki ışığa duyarlı yapının (retina) altında sarımsı tortuların birikmesi özellikleri ile ayırt edilir. Bu tortu, retinadaki diğer değişikliklerle birlikte ileri yetişkinlik döneminde ileri derecede merkezi görme kaybına yol açar.

Anormal proteinin drusen tortusuyla ve ileri derece görme kaybıyla ilişkisi belirsiz olsa da araştırmacılar, CFH genindeki değişikliklerin tamamlayıcı faktör H proteinin üretimini etkilemesinden şüpheleniyor. Yaşa bağlı makula dejenerasyonu, büyük olasılıkla genetik ve çevresel faktörlerin kombinasyonu sonucu oluşan karmaşık bir durumdur.

Atipik Hemolitik-Üremik Sendrom

CFH geninde, atipik hemolitik-üremik sendromuna (böbreklerdeki küçük kan damarlarında anormal kan pıhtılarının (trombüs) oluşmasına neden olan bir durum) neden olan 100’den fazla mutasyon tespit edilmiştir. Bu gendeki mutasyonlar, hastalığın erken yaşta görülen şiddetli formunun oluşma riskini artırır.

Atipik hemolitik-üremik sendrom ile ilişkili çoğu CFH geni mutasyonu, tamamlayıcı faktör H proteinin C-terminal alanını etkiler. Bu mutasyonlar anormal ya da işlevsiz protein üretilmesiyle sonuçlanır. Tamamlayıcı faktör H’nin azalması, hücre yüzeyinde tamamlayıcı sistemin kontrolsüz aktivasyonuna yol açabilir. Aşırı aktif sistem, böbreklerdeki küçük kan damarlarını kaplayan endotel hücrelerine saldırır. Bu hücrelerdeki hasar böbrek yetmezliğine ve ESRD’ye neden olur.

Genetik değişiklikler atipik hemolitik-üremik sendromun riskini artırmasına rağmen çalışmalar, bunun hastalığa sebep olması için yetersiz olduğunu gösteriyor. CFH geni mutasyonuna sahip insanlarda hastalığın belirti ve semptomları; bazı ilaçlar (kanser karşıtı ilaçlar), kronik hastalıklar, viral ya da bakteriyel enfeksiyon, kanser, organ nakli ya da hamilelik gibi faktörlerden dolayı tetiklenebilir.

C3 Glomerülopati

CFH geninde, böbrek hastalığının nadir görülen formu olan C3 glomerülopatiye sebep olan birkaç mutasyon bulunmuştur. Bu hastalık, böbreklere zarar verir ve son dönem böbrek hastalığına (ESRD) yol açabilir. ESRD, böbreklerin sıvıları ve atıkları etkili bir şekilde süzmesini önleyen ve ölüm riski içeren bir durumdur. C3 glomerülopatiye sebep olan mutasyonların çoğu, tamamlayıcı faktör H’deki tek protein yapı taşlarını (amino asit) değiştirir. Bu mutasyonlar, hücrelerin bu proteini üretmesini önler ya da işlevsiz protein üretilmesine neden olur.

Tamamlayıcı faktör H’nin eksikliği tamamlayıcı sistemi aşırı aktif hale getirir ve bu durum böbreklerde glomerül adı verilen yapılara zarar verir. Glomerüller kandan atık maddelerin süzülmesine yardımcı olan küçük kan damarları kümesidir. Bu yapıların zarar görmesi böbreklerin atıkları normal şekilde süzmesini önler ve ESRD’ye yol açar.

CFH genindeki diğer birkaç değişiklik direkt olarak C3 glomerülopatiye neden olmasa da hastalığın geliştirilme olasılığını artırabilir. Bu gen varyasyonlarının (polimorfizmler) en iyi çalışanı, Tyr402His ya da Y402H şeklinde yazılır. Tamamlayıcı faktör H genellikle 402 konumunda tirozin amino asidine (Tyr/Y) sahiptir ama bazen onun yerine histidin amino asidi (His/H) vardır.

C3 glomerülopatiye sahip insanların bu konumda histidine sahip olma ihtimali diğer insanlara göre daha fazladır. 402 konumunda histidin bulunduran tamamlayıcı faktör H versiyonu, tirozin versiyonuna göre hücre yüzeyinde tamamlayıcı sistemi düzenlemede daha az etkilidir. Bu da hastalık riskinin artmasına neden olabilir.

Diğer Rahatsızlıklar

CFH genindeki çeşitlilikler, Tyr402His polimorfizm (yukarıda açıklandı) de dahil olmak üzere, bazal lamine drusen (BLD) denilen bir göz hastalığı ile de ilişkilendirilmiştir. Bu durum, erken yetişkinlikte retinanın altında drusen birikmeye başlaması (yetişkinliğin ileri dönemlerinde başlayan yaşa bağlı makula dejenerasyonunun aksine) özellikleri ile ayırt Fedilmiştir. Tamamlayıcı faktör H’deki değişikliklerin BLD’li insanlarda drusen birikmesiyle ilişkisi olup olmadığı belirsizdir. Büyük olasılıkla genetik kombinasyonlar ve çevresel faktörler bu karmaşık hastalığın gelişme riskini belirliyor.